کتابخانه مجازی ادبیات

کتابی که اکنون در معرض اظهار نظر دانشمندان صاحبنظر قرار می‌گیرد، در تحقیق و بررسی یکی از مباحث بسیار مهم فلسفه و کلام و منطق، یعنی مبحث مقولات است که پیوسته در کتاب های فلسفی و کلامی، زیر عنوان جواهر و اعراض و در متون منطقی زیر عنوان مقولات مورد بحث و تحقیق و بررسی علمی بوده است و در غالب متون مهم و ماخذ علوم فلسفه و کلام و منطق، فصلی مبسوط و مشروح راجع به آن به نظر می‌رسد؛ اما در هیچ‌کدام از کتاب‌های مهم فلسفه یا کلام یا منطق، این موضوع را به صورتی که در این کتاب ملاحظه می‌شود، مورد تحقیق و بررسی قرار نداده‌اند. کتاب حاضر با ترجمه‌ای از ارسطو و سپس تحقیقی دربارۀ منطق ارسطو و بخش‌های آن و بیان انحصار ابواب منطق در نه باب به عنوان مقدمه آغاز می‌شود. سپس به مباحث عمومی مربوط به مقولات می‌پردازد و این مباحث را مطرح می‌کند: ترجمۀ شارحان و مفسران قاطیغوریاس؛ و معرفی ۳۴ نفر از شارحان، مترجمان و مفسران منطق ارسطو در شرق و غرب؛ فهرست جامع مقولات ارسطو مطابق ترجمۀ اسحاق بن حنین؛ با نشان دادن موضع هر مطلب در تلخیص ابن‌رشد و منطق ارسطو؛ تفسیر مقولات و تعبیرهای مختلف آن؛ و … پس از ذکر مباحث عمومی مقولات، زیر عنوان مباحث مشترک جوهر و عرض، بررسی ماهیت جوهر و عرض و اقسام ترکیب جوهر و عرض مورد بحث قرار گرفته است.

این کتاب در تحقیق و بررسی یکی از مباحث بسیار مهم فلسفه و کلام و منطق یعنی «مبحث مقولات» است که پیوسته در کتاب‌های فلسفی و کلامی با عنوان «جواهر و اعراض» و در متون منطقی با عنوان «مقولات» مورد بحث و تحقیق و بررسی علمی بوده است. این کتاب با ترجمه‌ای از ارسطو و سپس تحقیقی درباره منطق ارسطو و بخش‌های آن و بیان انحصار ابواب منطق در نه باب به عنوان مقدمه آغاز شده و سپس به مباحث عمومی مربوط به مقولات یعنی مباحثی که اختصاص به یک یا چند مقوله ندارد، می‌پردازد و پس از بحث مختصری درباره اینکه مقولات از کیست و ترجمه مختصری از هر یک از شارحان و مفسران قاطیغوریاس که از دوران ارسطو یعنی چهار قرن پیش از میلاد تاکنون آن را ترجمه یا شرح و تفسیر کرده‌اند و معرفی 34 نفر از شارحان و مترجمان و مفسران منطق ارسطو در شرق و غرب و دادن فهرست جامعی از کتاب مقولات ارسطو، وارد بحث در مقولات می‌شود.

کتاب در چند بخش به معرفی استاد "جلال‌الدین همایی "و شرخ فعالیت‌های علمی و فرهنگی او اختصاص دارد .در بخش نخست، از ولادت، دوران تحصیل، آشنایی با علوم عقلی و نقلی، مشایخ، اجتهاد و اجازات و ازدواج استاد سخن می‌رود .در بخش دوم خاندان وی معرفی می‌شوند .بخش سوم به معرفی استادان "همایی "اختصاص می‌یابد که از آن جمله عبارت‌اند از :شیخ محمد حکیم خراسانی، آیت‌الله آقا رحیم ارباب، و میرزا احمد اصفهانی .در بخش چهارم، فعالیت‌های علمی و فرهنگی نامبرده بررسی و معرفی می‌گردد .بررسی شخصیت اخلاقی، تالیفات و تصحیحات استاد همایی موضوعات سه بخش بعدی کتاب را تشکیل می‌دهد که در پی آن، دیدگاه‌های استاد درباره ابوریحان بیرونی، غزالی، خواجه نصیر، فردوسی، خیام، سعدی و حافظ درج می‌شود .در بخش‌های پایانی، دیدگاه شاگردان و همکاران استاد درباره زندگی و فعالیت‌های علمی و فرهنگی ایشان درج می‌گردد ;ضمن آن که شرحی از زندگی و آثار استاد از زبان خود استاد فراهم می‌آید .در بخشی از کتاب از قول استاد همایی آمده است" :پیشوای من در علوم و معارف ظاهری، در فنون معقول ابوریحان بیرونی و خواجه نصیرالدین توسی و در علوم منقوله شیخ توسی و علامه حلی و شهید ثانی و در ادبیات فارسی و عربی صاحب بن عباد و خطیب تبریزی و خاقانی و انوری بوده‌اند ."

عبدالله نصری به منظور شناساندن چهره ها و مفاخر ایران، به بررسی و شرح احوال و آثار بزرگان معاصر ایران پرداخت. این یادنامه، اولین مجموعه از این دست است. دکتر محمد معین (1350 – 1297ش) در رشت و در خانواده ای روحانی زاده شد. وی که در کودکی مادر و پدر خود را از دست داده بود در دامان نیای پدری خود معین العلما پرورش یافت و با استعداد و پشتکار خود، مقاطع تحصیلی را به سهولت پشت سر نهاد. دوره متوسطه را در رشت به پایان رساند و سپس به تهران آمد. او در اولین دوره فارغ التحصیلان دانشگاه تهران لیسانس ادبی و فلسفی گرفت و نخستین کسی بود که از دانشگاه تهران در رشته ادبیات فارسی (1321ش) به اخذ درجه دکترا نائل شد. نویسنده در این کتاب شرح احوال و آثار و فعالیتهای علمی و ادبی استاد معین در 8 بخش گردآوری کرده و در بخش یادنامه نیز اشعار و مقالات دوستان و اساتید همکار وی در رثای درگذشت این استاد عالی مقام را ذکر کرده است. این اثر به همت انتشارات امیرکبیر در سال 1364 به طبع رسید.