کتاب حاضر به اهتمام حمیدرضا قلیچ خانی و از کتب مرجع در زمینه خوشنویسی ایران به شمار می آید. این اثر شامل بیش از بیست رساله و متن کهن فارسی نگارش شده توسط هنرمندان ایرانی است و رسالات مشهوری چون آداب المشق، مداد الخطوط، صراط السطور، گلزار صفا، قانون الصوّر، خط و نقاشی و چندین رساله کوتاه و پراکنده درباره کاغذ، رنگ آمیزی و ... بخشی از منابع مورد استفاده در این کتاب را دربرمی گیرند. محور اصلی این کتاب خوشنویسی و هنرهای وابسته به آن مانند تذهیب، تشعیر، تجلید و رنگسازی است. این کتاب توسط انتشارات روزنه در اختیار پژوهشگران و مشتاقان هنر ایران قرار گرفت.
این اثر که دو نسخة خطی و چاپ سنگی آن موجود است بوسیلة مولانا غلام محمد هفت قلمی دهلوی شاعر متخلص براقم متوفی بسال 1939 میلادی = 1239 هجری قمری نوشته شده است این کتاب بعدها بوسیلة محمد هدایت حسین، مدرس زبان فارسی و عربی در کالج کلکته هندوستان تصحیح و تحشیه شده است و با اضافاتی و یک مقدمة بسیار جالب بچاپ سنگی انتشار یافته است. این کتاب شامل فهرست الرجال که محتوی 39 صفحه علاوه بر صفحات اصلی کتاب و یک مقدمه بسیار جالب بقلم مصحح کتاب یعنی محمد هدایت حسین در 8 صفحه و خود کتاب شامل چهار مقاله بشرح زیر است: 1- مقاله اول = در بیان حدوث رسم خط عربی 2- مقاله دوم = در ذکر حدوث و ایجاد اقسام رسم خط اهل فرس قدیم.
در مورد موضوع کتاب در مقدمه آمده است: "کار ترجمه کتاب تاریخ الکتاب، اثر سوند دال، نویسنده دانشمند و رئیس هیات امنای دانشگاه کپنهاگ را آغاز کردیم، نویسنده ای که در کتابش سرمایه علمی عظیمی را با تحقیق ژرف فراهم آورده است، به طوری که آن را در ردیف نادرترین کتابها در نوع خود قرار می دهد و شامل بحثی فراگیر و مفصل درباره تاریخ کتاب از ابتدای پیدایش آن و از کهن ترین دوران تاکنون، در سرزمینهای مختلف جهان است. مولف این کتاب بحث را از مصر که گاهواره تمدن و مادر کتاب در چین و آشور و بابل و آنگاه در مورد طومارهای پوستی که به دست یونانیها، رومیها و رهبانان قرون وسطا نوشته شده اند، به تحقیق می پردازد و سپس آخرین مراحلی را که کتاب تا امروز پیموده و به دست ما رسیده است مورد بررسی قرار می دهد. نویسنده، در ضمن این مباحث، کاربرد کاغذ را از ابتدای اختراع آن در چین، تا وضعیت کنونی آن در پیشرفته ترین کشورها بیان می کند. سوند دال در بحث خویش تنها به تاریخ کتاب اکتفا نمی کند، بلکه به همراه آن تاریخچه پیدایش کتابخانه ها را نیز از دوره پیش از میلاد، در زمان تسلط فراعنه بر مصر و هنگامی که کاهنان آمون و رع مدیریت کتابخانه ها را به عهده داشتند بیان می کند. این کاهنان شاگردانشان را چون امروز برای انجام این وظیفه به دقت تربیت می کردند.....خلاصه کلام آن که این کتاب دارای شش بخش مهم است که مباحث تاریخی مفصل را از کهن ترین دوران تا امروز در بردارد به این شرح: 1.ماده کتاب و شکل آن 2. جلد کردن کتاب 3. مصور سازی کتاب 4. تاریخ چاپ کتاب 5. تشکیلات تجارت کتاب و قوانین آن 6. تاریخچه کتابخانه ها در کشورهای مختلف جهان..."
اساس واژه گزینی در این فرهنگ، انتخاب و گردآوری واژگان و اصطلاحاتی بوده است که بتواند نیاز خوشنویسان، علاقهمندان و پژوهشگران این رشته و دانشجویان هنرهای تجسّمی را تا اندازهای از میان بردارد. محتوای این کتاب را میتوان به چهار بخش کلّی تقسیم کرد: الف) واژگان و اصطلاحات خط و خوشنویسی (انواع خط، ابزار نوشتن، اصول و قواعد) به صورت عمومی و اختصاصی که برخی از آنها در رسالات گذشتگان نیز بکار رفته است. ب) اصطلاحات مهم کلی هنرها و صنایعی که صرفاً برای خوشنویسی بوجود آمدهاند. مانن: تذهیب، قلمدان سازی، قلمتراش سازی و مرّکب سازی. ج) اصطلاحات مهم و کلی هنرها و صنایعی که خوشنویسی به گونهای در آنها راه یافته و بکار میرود. مانند: کاشیکاری، معرّق، نگارگری و چاپ. د) اصطلاحات مهم طراحی حروف که در پنجاه سال گذشته به عنوان بخشی از هنر گرافیک (ارتباط تصویری)، پارهای از وظایف خوشنویسی کهن را عهدهدار بوده و رابطۀ تنگاتنگ با یکدیگر دارند.
این کتاب، روشنگر گوشهای از شعر بیدل از قلههای سخنوری هندوستان و نیز ادب فارسی است. این کتاب دربرگیرنده ابیاتی از بیدل است که در آنها اصطلاحات هنری برای زیباترشدن هرچه بیشتر اقیانوس پرتلاطم شعر به کار گرفته شده است. در نتیجه آرایههای بسیار خوشایندی چون انواع ایهام، تشبیه، استعاره، کنایه و .... پیدا شده و اشعارش را مایهورتر کرده است. بسیاری از این سرودهها حوزه گزینش واژگان و اصطلاحات گسترده است و اصطلاحات دبیری، دیوانی، جلدسازی، رنگسازی، کاغذسازی، خوشنویسی، نگارگری و تزئینات نسخههای خطی و .... همراه با ترکیبات گوناگونشان در اشعار بیدل در این کتاب مشخص شده است.