خواجه زین العابدین علی مشهور به عبدی بیگ شیرازی و متخلص به نویدی (921- 998 قمری) شاعر، حکیم، ادیب و دبیر دولت صفوی بود. شهرت عبدی بیگ بیشتر به خاطر تاریخ نویسی و شاعری بود و در سرودن مثنوی مهارت بسیار داشت. از مهمترین آثار او کتاب تاریخی تکملة الاخبار است که رخدادهای دنیای اسلام را تا سال ۹۷۸ نگاشته است و شباهت زیادی با کتاب تاریخ جهان آرای قاضی احمد غفاری کاشانی دارد. کتاب پیش رو که به همت عبدالحسین نوایی تصحیح شده است، پس از مقدمه مصحح به ذکر پادشاهان صفویه و سلاطین معاصر ایشان در روم، مصر، شام، حجاز، عراق و دیار بکر و موصل می پردازد. این کتاب در سال 1369 توسط نشر نی روانه بازار گردید.
بیش از هزار و چهار صد سال است که تاریخ اسلام در خوب و بد با تاریخ اروپا عجین است. از سوی دیگر، جهان اسلام وارث همان فرهنگ هایی است که اروپا به ارث برده است، بنابر این، تاریخ تطبیقی کاربردی که توسط اروپائیان و مسلمانان نوشته می شود برای شناخت هر دو طرف کارساز و مفید است. کلود کاهن، استاد دانشگاه پاریس و محقق در زمینه مطالعات اسلامی و کشورهای مشرق اسلامی، با همین دیدگاه این اثر را تألیف کرده است. شایان توجه است که طرح و اجرای اولیه این اثر نخستین بار توسط ژان سواژه استاد وی صورت گرفته است. اثر ژان سواژه نخست در سال 1943م منتشر شد و تجدید چاپ آن نیز به همراه ضمائم در سال 1946م صورت گرفت. پس از درگذشت سواژه در سال 1950م، کاهن ادامه کار استاد را به عهده گرفت و چاپ سومی از سواژه را با همان عنوان قبلی و به نام وی منتشر کرد. با این حال و به لحاظ این که آثار مربوط به کتابشناسی نیاز مداوم به بررسی های جدید دارد، مؤلف بر آن شد که باز هم چاپ جدیدی که حاوی مآخذ تازه تر باشد در اختیار علاقمندان قرار دهد. بنابراین او کتاب حاضر را که شامل منابع مربوط به سده های هفتم تا پانزدهم میلادی/ یکم تا هشتم هجری قمری است، در سال 1982م منتشر کرد. کتاب حاضر اساسا در مجموع برای استفاده دانشجو و دانشمند فرانسوی و احیانا برای «محقق غربی» نگاشته شده است. با این همه «شرقیها» هم می توانند از آن استفاده کنند، چرا که، در دنیای معاصر، دیگر نمی توان ملتها را از یکدیگر جدا دانست.
لاهیجان امروزه یکی از شهرستانهای استان گیلان است، اما بنا بر پیشینۀ تاریخیاش، روزگاری بر شهرها و آبادیهای شرق گیلان و غرب مازندران، نقش مرکزیت داشت و قریب به اتفاق این مناطق بخشی از لاهیجانِ تاریخی محسوب می-شدند. مرکزیت این شهر به¬ویژه از زمان خاناحمد گیلانی و حضور شاعران و هنرمندان نامی در دربار او، دست¬کم از عصر صفوی، این شهر را زبانزد عام و خاص کرده است. تا جایی که برای پی بردن به بُعد علمی و ادبی آن، لازم است که پروندۀ بزرگانی چون سلًار دیلمی، مهیاردیلمی، یحیی دیلمی، شیخ زاهد لاهیجی، عبدالرزاق فیاض، حزین لاهیجی و... به دقت مطالعه شود. کتاب حاضر، پيرامون پيشينه تاريخي و فرهنگي لاهيجان و معرفي برخي از مهمترين بزرگان آن ديار و مشتمل بر سه بخش عمده است: بخش اول: در بيان تاريخ و جغرافياي عام لاهيجان، که آميزهاي است از ديلمان و گيلان. بخش دوم: در بيان تاريخ و جغرافياي خاص لاهيجان، بخش سوم: در تذکره علماء و شخصيتهايي که به نحوي با اين منطقه در ارتباط بودند.
عبدی بیگ شیرازی بعد از آنکه مثنوی «جام جمشیدی» خود را در برابر «خسرو و شیرین» نظامی به نظم کشید، به نوشتن نظیرهای بر «هفت پیکر» نظامی پرداخت. شاعر مثنویهایی را که در اواخر عمر خود در «خمستین» (خمسه یکم و دوم) داخل کرده است، بر حسب بحر عروضی آنها را به پنج «بحر» تقسیم کرده و منظومه «هفت اختر» را در بحر چهارم (بحر خفیف» گنجانیده است. منظومه «هفت اختر» با مقدمهای که ویژه مثنویهای قون وسطاست یعنی با توحید، نعت و مناجات آغاز میشود. پس از مناجات نیز شاعر به مدح حکمران زمان شاه طهماسب میپردازد. او سلطان را «دریادل» و «عادل» مینامد و میگوید که گویا بندگان خدا از شاه دلخوشند و فتنه و فساد نیز در دوران او به خواب ابدی فرورفتهاند. موضوع این منظومه به شرح زندگی بهرام گور اختصاص دارد و قهرمان اثر نیز همین سلطان ساسانی است؛ اما عبدی بیگ تغییراتی در اصل سوژه در ترکیب و در مضمون و چهرههای اثر داده است.
خواجه زینالعابدین علی نویدی عبدی بیگ شیرازی که یکی از پیروان برجسته مکتب ادبی شاعر شهیر آذربایجان نظامی گنجوی در سده شانزدهم میلادی میباشد، در نهم رجب 921 قمری در شهر تبریز دیده به جهان گشود و در سال 988 به سن 65 سالگی در شهر اردبیل بدرود حیات گفت. آثار این شاعر از نظر بررسی و تتبع درباره ادبیات و تاریخ ایران در سده شانزدهم میلادی از اهمیت ویژهای برخوردار است. «جوهر فرد» نخستین مثنوی از دومین خمسه شاعر است. این مثنوی به گفته خود شاعر به شیوه «قران السعدین» امیرخسرو به رشته نظم کشیده شده است. مثنوی با دیباچه نسبتاٌ مفصلی آغاز شده، شامل قطعاتی به شکل مثنوی و یک رشته غزلیات است. تمام غزلها با تخلص عبدی پایان مییابد.