ابوالمجد مجدود بن آدم سنایی غزنوی (473-545 قمری)، شاعر قصیده گو و مثنوی سرای زبان پارسی سده ششم هجری است. وی برای نخستین بار عرفان را به شکل جدی وارد شعر فارسی کرد. سنایی که به دستگاه غزنویان راه یافته بود، یکباره دست از جهان و جهانیان شست. سیرالعباد الی المعاد به معنای رهسپاری بندگان به جایگاه بازگشت، یکی از آثار سنایی است که در آن از موضوعات اخلاقی سخن رفته است. سنایی در این اثر به طریق تمثیل، از آفرینش انسان و روانها و خردها سخن به میان آورده است. مثنوی سیرالعباد یک مقدمه و سه بخش بزرگ دارد: مقدمه ای در توصیف باد، بخش نخست، زندگی یا جهان عضوی یا ظهور روشنی حیات، در تاریکی جهان مادی؛ بخش دوم، سفر در عالم عناصر یا روح و بخش سوم مرحله شعور یا عقل است. این منظومه که الهی نامه یا فخری نامه نیز خوانده می شود، در سال ۵۲۵ قمری پایان یافت. کتاب حاضر به اهتمام حسین کوهی کرمانی و با مقدمه و تصیح سعید نفیسی در سال 1316 در دسترس مشتاقان قرار گرفت.
کتاب حاضر مشتمل بر دو گفتار به زبان فرانسوی، به خامه توانای استادان گرامی دکتر صفا و لیوه روسای محترم دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران و استراسبورگ و یک مقدمه از نویسنده در معرفی کامل نسخه خطی کتابخانه ملی و دانشگاهی استراسبورگ و شرح یکصد و شصت و هشت بیت از مثنوی گلشن راز که متاسفانه شارح عارف آن تاکنون ناشناخته مانده است. و در آخر تعلیقاتی که برای حل مشکلات و توضیح و تعریف لغات و مصطلحات عرفانی و فلسفی به کوشش نویسنده فراهم گردیده است.
این کتاب اشعار فارسی سیدجعفر موسوی حاوی الف) دو مثنوی در بحر خفیف-مخبون محذوف-یکی تحت عنوان (حدیث نفس) شامل موضوعات مختلف در حدود (1723) بیت، و دیگری (بالاخانه غمها) که از نوشته نویسنده معروف (مصطفی لطفی منفلوطی مصری) برداشته شده است و در حدود (303) بیت می باشد. ب) غزلیات ج) متفرقات د) قطعات
میان شاعران و عرفا حکیم سنائی در صف مقدم جای دارد و از سرآمدان حلقه تصوف و عرفان به شمار میرود. او اول شاعری است که افکار تصوف و اصطلاحات عرفان و گفتار مشایخ را با ذوقیات شعری آمیخته و در قالب نظم درآورده و سخنان بلند و معانی دلپسند حکما را لباس موزون پوشانیده است. کتاب «حدیقة الحقیقة» سنایی افزون بر مزایای ادبی آن که نتیجه طبع روان و فکر بلند و ذوق سلیم گوینده آن است، بیشتر مطالب آن ناظر به آیات قرآن کریم و اخبار نبوی و آثار صحابه و کلمات مشایخ و معانی دینی و اخلاقی و فلسفی و عرفانی و امثال و حکم و حکایات است و از این کتاب پیداست که حکیم افزون بر تبحر کامل در زبان پارسی، از معارف و علوم اسلامی بهویژه علوم قرآنی و تفسیر و حدیث و فقه و ..... اطلاع کامل داشته است. در این کتاب گلچینی از ابیات این کتاب که دربرگیرنده نکات اخلاقی و مفاهیم متعالی انسانی است، گردآوری شده است.
این کتاب دربرگیرنده مثنویهای حکیم سنائی است که همراه با تعلیقات سودمند و شرح واژگان دشوار منتشر شده است. در سرآغاز هر مثنوی، نوشتهای کوتاه در معرفی آن آمده است. مثنویهایی که در این کتاب آمده به ترتیب عبارتند از: عقلنامه، عشقنامه، سنائی آباد، تحریمه القلم، طریق التحقیق، مثنوی کارنامه بلخ، و مثنوی سیر العباد الی المعاد یا کنز الرموز. در ادامه نیز شرح سیر العباد الی المعاد آورده شده است. در ابتدای کتاب نیز شرح حال سنائی و آثار او آورده شده است.