کتابخانه مجازی ادبیات

کتاب زین الاخبار در تاریخ و آثار و اعیاد و عادات و رسوم و انساب و معارف ملل ماضیه تا اندازه‌ای شبیه به آثار الباقیه ابوریحان بیرونی. گردیزی تألیف کتاب تاریخ خویش را در سال ۴۴۲ هجری به نام عزالدوله و زین‌المله عبدالرشید بن محمود بن سبکتکین، سلطان عصر خویش به پایان رساند و نام آن‌را از زین المله برگرفت و آن‌را زین الاخبار نامید. این کتاب به نام مؤلف آن به تاریخ گردیزی نیز شهرت یافته است گردیزی قسمت اول از کتاب تاریخ خویش را به مسائل عمومی تاریخ ایران اختصاص داده و به سبک و شیوه تواریخ عمومی، تاریخ عالم را از اولین پادشاهان داستانی ایران آغاز کرده است. گردیزی همه عالم و جهان را ایران می‌دانست. همین شیوه همچنان ادامه یافته و مؤلف ضمن ذکر مختصری از وقایع ایام خلفای راشدی جداولی از خلفای اموی و عباسی ترسیم نموده و تاریخ ایشان را همراه با قوت و ضعف آن در مقاطع مختلف تا عصر خویش بیان نموده است. در این فصول اشارات پراکنده‌ای پیرامون قیام‌های علویان و خوارج و همچنین قیام‌های ابومسلم و مازیار و بابک خرم‌دین و ... می‌توان یافت. از قسمت دوم، کتاب تاریخ گردیزی جنبه محلی به خود می‌گیرد و تاریخ سرزمین خراسان، از آغاز به بحث گذاشته می‌شود که البته همان جنبه اختصاری که سبک و شیوه گردیزی است در این قسمت نیز مشاهده می‌شود. وی ضمن اشاره به زمان فتح خراسان توسط مسلمین جدولی از امرایی که توسط خلفا به این دیار گسیل می‌شدند رسم نموده و به شرح آن پرداخته است. در این قسمت پیرامون قیام ابومسلم در خراسان و همچنین حکومت مأمون و پس از آن سلسله طاهریان در خراسان مطالبی یافت می‌شود. در مطاوی این فصل می‌توان پیرامون ابتدای کارسلجوقیان مطالبی یافت. گردیزی بخش دیگر کتاب خویش را به اسباب پیدایش تواریخ رومی، عربی و فارسی و هندی و اختلاف آنها با یکدیگر اختصاص داده و در ادامه آن جداولی از اعیاد و روزهای مهم و مذهبی مسلمانان و جهودان و ترسایان و مغان و هندوان رسم نموده و به شرح آنها پرداخته است که اطلاعات نسبتا خوبی در این زمینه به محقق تاریخ عرضه می‌دارد. بخش آخر کتاب زین الاخبار پیرامون معارف و انساب اقوام مختلف می‌باشد. فصلی از این بخش به اصل و نسبت ترکان و طوائف مختلف و فرهنگ و رسوم هر یک از این طوائف و همچنین مناطق مسکونی آنها در آسیای شرقی اختصاص یافته است. در فصل‌های جداگانه دیگری از همین بخش معارف و انساب هندوان و رومیان نیز مورد بحث قرار گرفته است.