این مقاله گزارشی است از برخی نسخههای مهم فارسی موجود در کتابخانه مرکزی عمومی نیویورک که تاکنون برای آنها فهرست مستقلی تهیه و منتشر نشده است. در این کتابخانه نسخههای خطی بیشماری به زبانهای فارسی، عربی، عبری، انگلیسی و غیره وجود دارد و فقط برای دو نسخه خطی فارسی پنج برگ فهرست به صورت تایپ شده وجود دارد. در این مقاله 16 نسخه خطی فارسی که به لحاظ نسخهشناسی از دیگر نسخههای فارسی موجود در این کتابخانه با اهمیتتر است معرفی میگردد.
این کتاب دربرگیرنده مشخصات کتابخانههای پاکستان و برخی از نسخ خطی موجود در آنهاست. کتابخانههای پاکستان که بعضی پیش و برخی پس از تأسیس پاکستان بنا شدهاند، کلیه مراجع و مآخذ تاریخ پاکستان در این کتابخانهها انباشته شده است. زبان این کتابهای انباشتهشده در کتابخانهها بیشتر فارسی و عربی است. در جلد اول این کتاب در مجموع 237 کتابخانه مورد شناسایی قرار داده شده است.
مرحوم ملک از سال 1303 خورشیدی با عشق بسیار به جمع کتاب پرداخت و این عشق را حاصل ذوق فطری او به علم و ادب باید دانست. این کتاب پنجمین جلد از فهرست نسخههای خطی این کتابخانه است که حاوی فهرست نسخههای خطی مجموعهها و جنگها میباشد.
یکی از ستارگان رخشنده آسمان شعر و ادب فارسی و خورشید فروزان سپهر اخلاق و فضایل انسانی پروین اعتصامی است، پروین برای بیان معانی لطیف و مضامین عالی، گاه از قصاید بلند و کوتاه مدد میگیرد و گاه گوهر ثمین سخن را در سلک مثنوی و قطعه به رشته نظم میکشد. قصاید غرای پروین اعتصامی یادآور سبک و شیوه هر یک از اساتید سخن که باشد، یارای مقابله با آن را دارد و در نهایت شیوایی و در کمال زیبایی است. تصویرآفرینی شعر پروین، اگر چه در قطعات و مثنویها بیشتر به چشم میخورد و اغلب به صورت مناظرات و محاورات گوناگون است، ولی به حکم وجود عاطفه لطیف و استعداد خداداد در ایراد تمثیلها، این تجسم مفاهیم و صحنهپردازیها در ضمن ابیات حکیمانه و عارفانه قصاید هم دیده میشود.
علامه ذوفنون «شيخ محمد علي حزين لاهيجي» عالم، عارف، شاعر و مبارز خستگي ناپذير به سال 1103 هـ.ق در اصفهان زاده شد، و در سال 1180 به لقاءاللّه پيوست و در آرامگاهي كه از قبل در محله «فاطمان» بنارس براي خود در نظر گرفته بود به خاك سپرده شد. حزين با سفر به شهرهاي مختلف ايران و شبه قاره و حجاز و عراق، از هر خرمني خوشهاي چيد تا علاوه بر آثار ارزنده ادبي، تاريخي، مذهبي و عرفاني، ديواني كه هر ورقش دفتر معرفتي است فراهم آورد. وي علاوه بر اينكه بااداي احترام نسبت به والدين و استادان خود، توفيقات خود را مديون زحمات ايشان ميداند، بركت يافتن وقت، اشتياق به مطالعه بويژه مطالعات سحر گاهي و اهتمام در ترك لذات را از عنايت الهي و مايه اصلي توفيق خود ميشمارد و بدين نعمت شكر گزار است. گويي اين وسعت وقت با وسعت نظر وي توام شده كه بر اثر سير و سفرها و زندگي پر ماجرا در محيط هند و مشاهده همزيستي فرقههاي مختلف، بدور از تعصب معتقد است كه هر كس راهي به خدا راهي به خدا دارد و به حكم «الطرق الي الله بعدد انفس الخلايق».