فردوسی بیتی در هجو محمود دارد که بخل او را میرساند. تفسیر آن هجو مربوط به انگشتان دست است که آن را حسابالعقود میگفتند. آن نوع محاسبه هنوز هم در بعضی جاها در میان مردم رایج است. در مقاله بیت فردوسی از راه حسابالعقود به دست داده شده است.
این مجموعه شامل تمام شاهنامه است که برای راحتی خوانندگان جوان که به تاریخ و تمدن کشور خود علاقه دارند و می خواهند با شاهنامه آشنا شوند، به نثر ساده برگردانده شده و در سه بخش شامل: 1. بخش اساطیر 2. بخش پهلوانی 3. بخش تاریخی تنظیم شده است. بخش اساطیر از پادشاهی کیومرث شروع شده و تا مرگ فریدون ادامه دارد. بخش پهلوانی از پادشاهی منوچهر و ظهور خاندان سام شروع می شود و تا مرگ رستم و فرزندش فرامرز ادامه دارد و بخش تاریخی که با پادشاهی بهمن فرزند اسفندیار شروع شده تا مرگ یزدگرد و تسلط عربها بر ایران ادامه می یابد.
رستم و سهراب یکی از داستانهای غم انگیز شاهنامه است و داستان مرگ سهراب جوان را به تصویر میکشد که بر اثر جنگ با رستم، به دست پدر کشته میشود. سهراب پهلوان افسانهای در شاهنامه است که پدرش رستم و مادرش تهمینه دختر شاه سمنگان است. سهراب با سپاه تورانیان به نبرد ایران آمد و در جنگی تنبهتن با رستم کشته شد، درحالیکه همدیگر را نمیشناختند. تراژدی رستم و سهراب، تراژدی بیخبری است. کتاب حاضر شامل این عناوین است: فصل اول: حماسه ها، ساختار حماسه، خصوصیات عمده شعر حماسی فصل دوم: مختصات شاهنامه، دوره اساطیری، دوره پهلوانی، دوره تاریخی، حماسه سرایی پس از فردوسی فصل سوم: اسطوره چیست؟ حماسه و تراژدی، حماسه ها و اساطیر بابلی و سومری، حماسه گیل گمش، مهابهاراتا (حماسه ای از هند)، رامایانا، هومر و ایلیاد و اودیسه، انه اید (حماسه ای از روم)، دیگر حماسه های اروپایی، اعراب و حماسه فصل چهارم: سه دیدگاه بر حماسه رستم و سهراب، 1.دیدگاه استاد منوچهر مرتضوی، 2.دیدگاه استاد زرین کوب، 3.دیدگاه استاد مینوی، متن داستان رستم و سهراب.
زندهیاد محمدعلی جمالزاده این نوشتار را در یازده فصل فراهم آورده که مباحثی است در احوال و اشعار حافظ که با استناد گوناگون به دیوان حافظ تحریر شده است .باب اول کتاب بحثی است درباره «رندی حافظ» که در پی آن فهرست اشعار مورد نظر درج میگردد .در باب دوم اشعار حافظ با موضوع «درد دل و وصفالحال» دستهبندی شده و در کنار آن گاه توضیحی مختصر آورده شده است . باب سوم نیز متضمن اشعاری از حافظ است که با عنوان «دین و آیین و دعا و قرآن» تدوین شده است .باب پنجم شامل اشعار گستردهای از حافظ است که با موضوع «اشاراتی به کلیات حکمت و عرفان و معرفت» جمع آمده است .باب ششم تدوین اشعاری است با موضوع «پند و اندرز، دلالت و ارشاد». ابواب بعدی نیز با این موضوعات تدوین گردیده است: حافظ از خود و شعر خود سخن میگوید، مبارزه حافظ با ریا و سالوس و زرق و تدلیس، شراب و میگساری، حافظ در شیراز و در غربت و در ناکامی و عسرت، حافظ و قصیده مداحی. در انتهای کتاب، نوشتهای از ایرج افشار در باب احوال و آثار محمدعلی جمالزاده و متعاقب آن چندنامه و سند به چاپ رسیده است.
سبک و شیوه قصهسرایی مولوی در مثنوی در واقع همان طرز و اسلوب معمولی «کلیله و دمنه» و تا حدی «هزارویک شب» است؛ یعنی به دنبال هر حکایت اصلی، حکایات فرعی چند در میان آورده میشود و بیشتر قصهها درختی را به خاطر میآورد که از تنه آن شاخههای متعددی به وجود آمده باشد. مولوی به مناسبت مبحث و مقالی، قصهای را شروع میفرماید و افزون بر آنکه مطالب و مضامین آن قصه و حتی گاهی الفاظ و کلمات آن مبدأ و منشأ تحقیقات حکمتی و افادات عرفانی دور و درازی میگردد که چهبسا از آیات و احادیث و اخبار و سخنان بزرگان معرفت کمک میگیرد، بهتدریج همان حکایت اصلی که گویی آبستن است، جابجا حکایتها و تمثیلهای فرعی دیگری میزاید و چهبسا این داستانهای فرعی نز خود دارای شاخههای تحقیقی و عرفانی میگردد. در این کتاب داستانهای مثنوی به ترتیب دفاتر ششگانه به کوشش محمدعلی جمالزاده آورده شده و در ابتدای کتاب نیز بدیعالزمان فروزانفر بر آن مقدمهای به نگارش درآورده است.