از قرن هجدهم میلادی خاورشناسان عالیقدری در تمام شئون و علوم مشرقی تحقیقات عمیق و وسیعی به عمل آورده اند و شایسته است که دانشمندان ایرانی از تتبعات آنان بهره مند شوند. کتاب حاضر اهتمامی است برای نقل تحقیقات یا عقاید شانزده نفر از دانشمندان غرب نسبت به ایران. فصل اول کتاب حاضر در باب تاریخ و تمدن ایرانست که قسمت اول آن برگرفته از «ایران» ویلبر شامل تاریخ ایران از دوره هخامنشی تا دوره پهلوی است. همچنین نظرات «برستد» مورخ در باب تمدن ایران و مطالبی از «کنت» زبانشناس نامی، درباره زبان و خط ایرانی آورده شده. در فصل دوم که مربوط به دین و آیین ایران است، تتبعات «جکسن» «مور» و «المستد» بیان شده. فصل سوم در باب هنرهای زیباست که شاهکارهای هنر ایران پوپ و فصلی از کتاب دیمند در آن گنجانده شده. روانشناسی و اجتماعیات موضوع فصل چهارم است که مطالبی از کتاب «هاز»، «بنیامن»، «یانگ» و «گروس کلوز» اقتباس شده. فصل پنجم نیز درباره اقتصاد و سیاست ایرانست که از چندین کتاب و به خصوص از کتاب «روسیه و دول غربی در ایران» لنچووسکی استفاده شده. اغلب مطالب این کتاب به روش آزاد تلخیص و ترجمه شده و سعی مترجم، دکتر رضازاده شفق در آشنایی کلی و استفاده عامه مردم بوده است. در نقل هر کتاب، شرح حال مختصری از مؤلفان با تعیین قسمتهای ترجمه شده مسطور گشته و نام آنان با عناوین و تألیفات و فصول اقتباس شده در مقدمه آورده شده است. دکتر شفق این کتاب ارزشمند را به سال 1335 در کتابخانه اقبال به زیور طبع آراست.
هدف از تألیف کتاب فرهنگ خاورشناسان، تهیه منبعی معتبر و جامع از زندگی نامه و کتاب شناسی ایران شناسان و اسلام شناسان غیرایرانی است که درباره آنان و آثارشان، مکرر مطالبی، به ویژه به زبان فارسی، به صورت کتاب ها و مقاله نوشته و سخنرانی های مختلف علمی و آموزشی ایراد شده است. معرفی زندگی نامه و آثار ایران شناسان و اسلام شناسان از قدیم ترین روزگار تا عصر حاضر، در قالب فرهنگی جامع و معتبر، راه را برای درک و شناخت بیشتر متون تاریخی، باستان شناسی، زبان شناسی، اجتماعی و ادبیات فارسی هموار می سازد
سومین جلد از مجموعهی "فرهنگ خاورشناسان"، به معرفی خاورشناسان و آثار آنها اختصاص دارد، بر اساس ترتیب الفبایی نامها از حرف "پ" تا "خ" تنظیم شده است. از جمله اطلاعاتی که در کتاب در خصوص خاورشناسان به دست میآید مدرک و رشتهی تخصصی هریک، سال و محل تولد، تحصیل علوم، و خدمات و فعالیتهای مختلف علمی و فرهنگی آنان است. اما از مهمترین مطالب آثار تالیفی خاورشناسان در زمینهی کتاب، مقاله، رساله و... میباشد. اگر منبعی به فارسی ترجمه شده، مشخصات فارسی آن نیز ذکر شده است. کتاب 288 مدخل از نام خاورشناسان و دانشمندان غربی را شامل میشود که از عصر باستان تا به امروز میزیستهاند. از کهنترین شخصیتهای ذکر شده میتوان به پروکوپیوس، مورخ بیزانسی سدهی ششم میلادی اشاره کرد که در عصر پادشاهی خسرو انوشیروان ساسانی در لشکرکشی امپراتور ژوستی نین و نبرد با خسرو انوشیروان حضور داشته و تاریخ آن جنگها را ثبت کرده است. در باب آثار هر فرد، بر گردان فارسی عناوین و یا موضوع طرح شده در آن اثر آمده است. از جمله شرقشناسان، که در کتاب به آثار آنها اشاره شده، میتوان پالیارو، پوپ، پیگولوسکایا، تاراچند، تاوادیا، توماشک، جاماسب جی آسانا، جکسن، عبدالحی حبیبی، و فیلیپ حتی را نام برد.
ایرانیان در گستره فرهنگ و دانش، سابقه ای طولانی دارند. آنان با تلاش های خستگی ناپذیر، گذشته درخشانی را آفریدند و در فرهنگ انسانی، نقش عمده ای ایفا کردند. وزش نسیم آزادی بخش اسلام بر ایران و تلاقی دو فرهنگ ایرانی و اسلامی مناسبات دین و فرهنگ را به همراه داشت و ثمرات میمون و مبارکی برای بشر به بار آورد. این فرهنگ ایرانی-اسلامی پویا، غنی و گسترده بود، به طوری که مرزهای جغرافیایی را درنوردیدند و در شمال آفریقا هند و حتی اروپا راه یافت. بررسی این مناسبات و چگونگی خدمات متقابل ایران و اسلام ازبایسته های پژوهشی روزگار ماست. از همین رو دبیرخانه "دین پژوهان" با دعوت از متفکران و اندیشوران، غوررسی در این موضوع را وجه همت خویش قرار داد و در سلسله مقاله هایی که اینک پیش روی شماست زوایای این مهم را کاوید...
این مجموعه دربرگیرندهی 65 مقالهی دومین همایش پژوهشهای ادبی است. این همایش در سال 1381 به همت مرکز تحقیقات زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تربیت مدرس و با همکاری انجمن استادان زبان و ادبیات فارسی و دانشگاه الزهرا برگزار گردید. مقالات عرضه شده در این مجموعه "زبان و ادبیات ایران باستان"، "ادبیات فارسی کلاسیک"، "ادبیات معاصر"، "زیباشناسی و بلاغت"، "نقد ادبی و ادبیات تطبیقی"، "زبان و ادبیات فارسی در خارج از مرزها"، "مطالعات زبانشناسی".