کتابخانه مجازی ادبیات

بنیاد مقایسه فردوسی با نظامی بر مجموعه‌ای از اشتراکات و تضاد‌های مبتنی بر جهان‌بینی‌ها و آفرینش‌های هنری استوار است که در این خلاصه می‌توان آنها را بدین سان بازگو کرد. عصر نظامی بر عکس عصر فردوسی عصر حماسه نیست، عصر پرداختن به درون‌مایه‌های انسانی است و در نتیجه هر دوی این شاعران، پاسخگوی ضرورت‌های زمان خویش و برآورنده نیاز روحی و ادبی مردم عصر خود هستند. هر دو بیانی عفیف و پاک دارند، از شعر خود به عنوان وسیله‌ای شفاف و پاک برای ذهنیات فاخر خویش سود می‌برند و هرگز لفظی ناروا، گستاخانه و وقحانه بکار نمی‌گیرند.

گلستان سعدي چونان ستاره‌اي در آسمان ادبيات فارسي مي‌درخشد و فروغش چشم‌ها را جاودانه خيره خواهد ساخت و چه بسا، چيره دستان پهنه سخن، از زيبايي‌ها و جاذبه‌هاي آن سخن رانده‌اند. به جرات مي‌توان گفت نخستين كسي كه توانست در نثرنويسي، سادگي را با صنعتگري درآميزد و از هريك به اندازه لازم سود برد و به راه افراط و تفريط نرود، شيخ اجل سعدي است. با وجود تقليد عده زيادي از نويسندگان و اديبان بزرگ واستادان نظم و نثر از گلستان و شيوه نگارش آن هيچ كس نتوانست در اين كار توفيق چنداني يابد و آنچه به تقليد از گلستان نوشته شده، هيچ يك قابليت آن را نيز نيافت كه از نظر ارزش ادبي، بي‌فاصله بعد ازگلستان قرار گيرد، تا چه رسد به آن كه از گلستان درگذرد. چرا كه نگاه به آثار تقليدي ازگلستان، نشان مي‌دهد كه توجه مقلدان بيشتر به ظاهر كتاب و طرز تنظيم و حتي نامگذاري آن معطوف بوده است و هيچ يك ازآنان نخواسته يا نتوانسته‌اند روح زبان سعدي را درك كنند و هنري را كه زبان وي را چنين زنده و پر احساس و كهنه‌نشدني ساخته است بشناسند. در اين ميان بهارستان جامي نيز چنين وضعي دارد و بررسي هر دو اثر از لحاظ محتوايي و سبكي و بلاغي در اين مقاله نشانگر اين است كه بهارستان با گلستان قابل مقايسه نيست و فقط تقليد گونه‌اي است از اثر جاودان شيخ سعدي.