بهارستان جامی از آثار ارزشمند ادب فارسی و دربرگیرنده داستان‌ها و سخنان حکیمانه بسیاری است که منشأ و منبع بسیاری از آنها عربی است. هر چند از سخنان جامی بر می‌آید که از آثار پیشینیان بهره نبرده است، اما با جستجوی منابع عربی، پیشینه بسیاری از داستان‌های این کتاب را می توان یافت. در این مقاله پیشینه عربی 23 حکایت و منبع فارسی، 33 حکایت از 36 حکایات روضه نخست بهارستان را شناسایی کرده‌ایم. همچنین نشان داده‌ایم که دست‌کم دوازده حکایت از آنها در منابع فارسی قبل از جامی آمده، از دیگر نتایج این تحقیق این است که جامی این بخش از بهارستان را از کتاب دیگر خود نفحات الانس برگرفته است. در این پژوهش 31 حکایت از باب اول بهارستان را در کتاب نفحات الانس پیدا کرده‌ایم.

منابع مشابه بیشتر ...

615472ab57fe6.jpg

بهارستان: در تاریخ و تراجم رجال قاینات و قهستان

محمدحسین آیتی

کتاب بهارستان: در تاریخ و تراجم رجال قهستان از مشهورترین آثار آیت الله محمد حسین آیتی گازاری از محققان، مجتهدان، شاعران و مورخان قرن چهاردهم هجری در بیرجند می باشد. این کتاب مشتمل بر چهار مقاله است. مقاله اول در ذکر اسامی قری و قصبات و مزایای بلوکات، مقاله دوم درباره اوضاع ملکی و سیاسی و امور واقعه قهستان ازعهد ملوک ساسانی تا دولت قاجاریه، مقاله سوم در مورد اماکن متبرکه و بقاع شریفه و مقاله چهارم درخصوص تراجم رجال و بزرگان قهستان از امرای عظام، وزرای والا مقام، علمای اعلام و شعرای شیرین سخن می باشد که به شرحی از خود مولف خاتمه یافته است.

61068c0e75bec.jpg

بوی جان، مقاله هایی درباره شعر عرفانی فارسی

مقاله های این مجموعه در فاصله سالهای 1365 تا 1370 نگاشته شده است و غالباٌ بلافاصله در نشر دانش چاپ شده است. موضوع کلی تمام این مقاله ها به مبانی تصوف عاشقانه شعر فارسی اختصاص دارد. عنوان این مقالات را می آوریم: «حکمت دینی و تقدس زبان فارسی»، «حکمت دیوانگان در مثنویهای عطار»، «فقع گشودن فردوسی و سپس عطار»، «شعر حرام، شعر حلال»، «شیرین در چشمه»، «عشق خسرو و عشق نظامی»، «کرشمه حسن و کرشمه معشوقی»، «بوی جان»، «رندی حافظ». کتاب حاضر فهرست راهنمای موضوعی دقیق و کارآمدی دارد که خوانندگان را در یافتن دقایق مقالات آن یاری می رساند.

دیگر آثار نویسنده بیشتر ...

57baa0b7a2692.PNG

سرچشمه‌های جامی در داستان‌های بهارستان

وحید سبزیان پور

جامی شاعر، نویسنده، عارف و دانشمند نامدار سده نهم هجری دارای آثار متعدّد در نظم و نثر فارسی است. یکی از کتاب‌های ارزشمند او به نثر، بهارستان است که نویسنده، آن را به شیوه گلستان سعدی نگاشته است. هرچند جامی مدّعی شده که حکایات بهارستان یا دستِ کم حکایات منظوم آن را از کسی نگرفته است و همگی آنها ساخته و پرداخته قریحه اوست، امّا تتبّع در آثار پیشینیان، به ویژه منابع عربی، سرچشمه‌های حکایات بهارستان را آشکار می‌سازد. پرسمان بنیادی این نوشتار آن است که آیا جامی در داستان‌سرایی خویش، به منابع پیشین نظر داشته است یا خیر. بر این مبنا یک روضه از روضه‌های هشت‌گانه بهارستان انتخاب و مآخذ حکایت‌های آن در متون عربی پیش از جامی کاویده شد. در نتیجه ریشه 21 داستان از 43 حکایت این روضه، یعنی تقریباَ نیمی از آن، در منابع پیشین شناسایی شد. به دیگر سخن می‌توان ادّعا کرد که جامی همچنان که سنّت ادبی روزگار وی بوده است، در پردازش حکایت‌های بهارستان به حکایت‌های مندرج در آثار پیشینیان عنایت ویژه داشته و آبشخور بسیاری از حکایات وی، منابع عربی پیش از عهد وی بوده است.

پژوهش‌ها/پژوهش‌ در نثر و متون
5759dadac3975.PNG

تأثیر فرهنگ و ادب ایرانی در ادب عربی؛ مطالعه مورد پژوهانه (امثال مولد)

وحید سبزیان پور

هدف این مقاله نشان‌دادن تأثیر حکمت‌های خسروانی و اندیشه‌های ایرانشهری در ادب عربی است. با آنکه این سخن جدید نمی‌نماید، موضوع از زاویه جدیدی مطالعه شده که تا به حال به آن پرداخته نشده است. این مقاله مدعی است علاوه بر حضور گسترده حکمت‌های ایرانی در ادب عربی، بخش اعظم بیش از هزار مثل مولدی (غیرعربی) که در منابع عربی وجود دارد، ایرانی است. لذا پس از ترسیم زمینه‌های تاریخی برای انتقال این اندرزها به ادب عربی، با معرفی ده‌ها نمونه از این امثال که در ایرانی‌بودن آنها تردید وجود ندارد، راه را برای پژوهش‌های بعدی هموار کرده‌ایم. به علاوه برای آنکه تأثیر ادب و فرهنگ ایرانی را در ادب عربی نشان داده باشیم، مضامین مشابه آنها را در ادب فارسی عربی نقل کرده، به امثال و حکم دهخدا ارجاع داده‌ایم. در م واردی نیز به نقد شرح و تحلیل برخی متون ادب فارسی پرداخته‌ایم تا نشان دهیم تأثیر اندیشه‌های ایرانی در ادب عربی بیش از آن است که امروز بر اذهان محققان حاکم است و حق فرهنگ و ادب ایران نه تنها از سوی محققان عرب که از سوی اندیشمندان ایرانی هم، جنانکه باید شناخته نشده است.

فرهنگ و تمدن/امثال و حکم پژوهش‌ها/پژوهش‌های عمومی ادبی
مقاله