کتابخانه مجازی ادبیات

آموزش‌های زرتشت پیامبر ایران درباره روش اندیشیدن و کامیاب شدن در زندگی ، تألیف تهمورث ستنا با ترجمه موید رستم شهزادی، مشتمل بر ترجمه و تفسیر مهم‌ترین بخش اوستا، یعنی گاهان، سرودهای زرتشت است. هدف نویسنده، شناساندن روح و مفاهیم اخلاقی گاهان به‌ویژه برای جوانان است و همین‌طور که خود او بیان کرده، تا حد امکان از به کار بردن اصطلاح‌های تخصصی احتراز جسته است. کتاب فاقد فصل‌بندی است. نویسنده ابتدا کلیاتی درباره اوستا و مهم‌ترین بخش آن گاهان بیان کرده و در ادامه، ترجمه سه دعای زرتشتی، یعنی اشم وهو، یثا اهو و ینگه هاتام را آورده و مفاهیم اخلاقی آن‌ها را توضیح داده است. از آنجایی که گاهان مشتمل بر پنج بخش، یعنی اهونودگاه (هات‌ 28-34)، اشتودگاه (هات43-46)، سپنتمدگاه (هات 47-50)، وَهو خشتر (هات 51) و هیشتوایشت (هات 53) است، نویسنده با آوردن هر بخش، بندهای مربوط به هر کدام را نوشته است. روش او این‌گونه است که ابتدا پیام و مفهوم هر بند را به‌طور مختصر بیان کرده و در ادامه، ترجمه بند مربوط به آن را می‌آورد

جشن مهرگان ، چله ، شب يلدا ، جشن سده ، پنجه ، چهارشنبه سوري برخي از جشن هاي ايراني با آتش پيوند دارند و برخي با آب. از ميان جشن هاي منسوب به آتش،‌ مهرگان، چله، شب يلدا، جشن سده، پنجه و چهارشنبه سوري از همه مشهورترند. كتاب «جشن هاي آتش» كه پژوهشي درباره جشن هاي منسوب به آتش در جهان و مراسم و آيين هاي سنتي آنها ميان زرتشتيان ايران و پارسيان هند است. مولف در پيشگفتار شرح داده است كه قبلا در كتاب «نوروز، سوابق تاريخي تا به امروز» درباره گاه شماري و جشن هاي ايران باستان توضيح داده است،‌ اما درخواست بسياري از علاقه مندان به تاريخ و فرهنگ ايران زمين و نيز دانشجويان رشته هاي مرتبط، وي را بر آن داشته است كتاب كوچك تر و كم حجم تري را صرفا بر پايه پرداختن به جشن هاي ايراني منتشر كند. نويسنده اين كتاب را از جشن مهرگان آغاز مي كند و با جشن تيرگان به پايان مي‌رساند. در اين ميان گزارش‌هايي درباره برگزاري مهرگان ميان زرتشتيان كرمان و يزد، مهرگان در دوره اسلامي و در دوران خلافت عباسيان، جشن سده و گذشتن سياوش از آتش، جشن هاي آتش ميان ارامنه و جشن هاي آذرگان و ارديبهشت‌گان از مطالب خواندني كتاب هستند.

عبداله بن سعد بن ابي سرح قرشي اسلام مي‌آورد و اندك زماني كتابت وحي مي‌كند، سپس از دين باز مي‌گردد و مرتد مي‌شود. بررسي‌هاي تاريخي نشان مي‌دهد كه ارتداد او ارتباطي با نگارش قرآن ندارد، ولي قصه‌نويسان كه اغلب فاقد قوه تحليل‌اند، شايد مغرضانه، شايد ساده‌لوحانه، روي‌گرداني وي را به تحرير آيات الهي ربط مي‌دهند. اين قصه‌هاي بي‌اساس به تفاسير و تواريخ هم راه مي‌يابد، حتي از درياها مي‌گذرد تا در سده بيستم ميلاد، نويسنده‌اي از ايتاليا، آن را از حيث روايت‌پردازي تأويل كند؛ قرن‌ها پيش از او يك شاعر صوفي فارسي نيز اين قصه را موافق رأي صوفيانه خويش تأويل كرده است. قياس آنچه اين دو گفته‌اند، جدا از اينكه يكي از موارد دادوستدهاي دايم فرهنگي را به دست مي‌دهد، وسعت ميدان تأويل را نيز آشكار مي‌كند.

مجلس گویی یکی از گونه‌های سخنوری است که در کارنامه فرهنگی ایرانیان برگ و باری چشمگیر داشته است. با درنگی در منابع و متون کهن می‌توان رگه‌هایی از این کارکرد فرهنگی را در دوره‌های گوناگون باز جست. شاهنامه فردوسی؛ بویژه بخش تاریخی آن که بر منابع پیش از اسلام تکیه دارد، در لا به لای رویدادها و روایات عصر ساسانی که بیش و کم رنگ و بوی سیاسی دارد، دریچه‌ای به فضاهای فکری و فرهنگی آن عصر می‌گشاید و از چگونگی اندیشه‌های جاری آن روزگار خبر می‌دهد. مسائلی چون هستی‌شناسی، پرسش‌های کلامی، ارزش سخن و سخنوری، آداب و آیین سخن گفتن، شیوه‌های ملک داری، حقوق اجتماعی مردم، نقش پادشاه و دین و دولت، بخشی از آن موضوعات است. این مطالب در چارچوب و با سازو کاری مطرح شده است که با روش مجلس گویی در دوره اسلامی شباهت نزدیک دارد. یکی از برجسته‌ترین نمونه‌ها «هفت بزم نوشروانی» است. در این مجالس که با حضور پادشاه تشکیل می‌شد؛ بزرگمهر به طرح مسائلی حکمت‌آمیز پرداخته است که پرسش و پاسخ در آن پررنگ‌تر از گونه‌های دیگر سخنوری است. این نوشتار در پی بررسی و تحلیل هفت بزم انوشیروان به عنوان نمونه‌ای از مجلس گویی در ایران پیش از اسلام است که بر پایه روایت شاهنامه سامان می‌یابد.