نوشته حاضر پنجمین و آخرین بخش از مقاله مفصلی است که به بررسی کتاب رمز کل: ادبیات و کتاب مقدس، اثر نورتروپ فرای (91ـ1912) میپردازد. فرای در این کتاب به بررسی تفصیلی کتاب مقدس حول محورهای زبان، استعاره، روایت، تفسیر و نوعشناسی پرداخته و در این کار عهدین (عهد عتیق و عهد جدید) را مبنای نمادین بخشهای دوگانه اثر خود قرار داده است. بخش اول ـ «آرایه کلمات» ـ متشکل از چهار فصل است: زبان، اسطوره، استعاره، نوعشناسی. همین فصول چهارگانه ـ این بار با ترتیب عکس ـ مطالب بخش دوم ـ «آرایه انواع» ـ را تشکیل میدهند و به این ترتیب کتاب، به قول فرای در مقدمه، «نقش آینه دوگانهای را گرفته که در خود کتاب مقدس مسیحیان وجود دارد». به عبارت دیگر، انواع یکی از عهدین نمودگارهای عهد دیگر میشود.
"یی چینگ" یا "کتاب تقدیرانت" کتاب مقدس چینیان است، و کهنترین متن به جا مانده از چین باستان. این کتاب مقدس که بیش از چهار هزار سال قدمت دارد، از آیین های اولیه چین باستان نشئت گرفته است، و از شصت و چهار علامت و تفسیر این علائم تشکیل شده است. اعتقاد چینیان قدیم بر این بوده که تمام تحولاتی که در درون و برون آدمی رخ میدهد، در این شصت و چهار علامت خلاصه میشود. این کتاب طی قرنها، نسل اندر نسل مورد تکریم چینیان بوده است، و جنان نفوذی در زندگی و اندیشه آنان داشته که فرزانگان چینی، چون شاه ون، لائوتسه و کنفوسیوس کوشیدهاند تا روابط درونی و علائم رمزآمیز این کتاب را کشف و تفسیر کنند، و از آن حکمتی روشن برای زندگی آدمیان و جامعه، ارائه دهند.
کتاب اساطیر یونان اثری است از ف. ژیران به ترجمه دکتر ابوالقاسم اسماعیل پور و چاپ انتشارات مکتوب. کتاب حاضر به معرفی اسطوره های یونانی که موجوداتی فرازمینی با ویژگی های شگفت آور بودند می پردازد و تحلیلی از تاثیراتی که این اسطوره ها بر فرهنگ بشری و ادب و هنر یونان و جهان برجای گذاشته اند ارائه می دهد. “اساطیر یونان” مطالبی درباره چگونگی پیدایش ایزدان و اطلاعاتی پیرامون ایزدان زمین، ایزدان قهرمان و اسطوره هایی چون آتنا، هرا، آپولن، هرمس، آرس، آفرودیت، پوزئیدون، ایزدبانوی جهان زیرین و… در اختیار می گذارد و داستان ها و افسانه هایی را که پیرامون آن ها وجود دارد ارائه می دهد.
سوررآلیسم در ایران، با پیوستن هوشنگ ایرانی به هیات تحریریه نشریه خروس جنگی (دوره دوم، شماره اول)، و بیانه سیزده مادهای انجمن هنری این نشریه، که غلامحسین غریب و حسن شیروانی دیگر امضاکنندگان آن بودند، در اردیبهشت 1330 ـ تقریبا سی سال پس از انتشار اولین بیانه سوررآلیست آندره بروتون در 1924 ـ اعلام حضور کرد. این بیانه و نشریه پشتیبان آن خروس جنگی، پیک صلح بودند، نشریاتی که، پس از گذشت یک دهه از استقرار سوسیالیسم در کشور شوراها و فرونشستن آشوبهای اجتماعی، و اقبال گروههای وسیع و پرنفوذ روشن فکران در عرصههای مختلف فرهنگ، منادی صلح و آرامش و تعهد هنری بودند. عنوان بیانیه ـ «سلاح بلبل» ـ از روحیهای پرخاشگر و بلکه سادیستی خبر میدهد، که حتی در بیانههای سیاسی متعارف نیز یافت نمیشود و گراهی است بر روانشناسی ویرانگرای آسیایی.
کوششهای موفق یا ناموفق داستاننویسان معاصر ایران در نشان دادن ابعاد چهره زن ایرانی همه از آن جهت شایان توجهاند که در ادبیات کلاسیک ما ـ همچون دیگر گشورها ـ زن به حکم موقعیت اجتماعی و به اقتضای دیدگاه متعارف و مردسالارانه نویسندگان، تقریبا هیچگاه به جد مطرح نبوده است و به ندرت میتوان نشانی از سیمای واقعی همراه با طرح مسائل خاص او را یافت. توجهی که در سالیان اخیر از سوی نویسندگان زن و مرد به ابعاد وجودی زن صورت گرفته است خود بازتاب دگرگونیهای اجتماعی و تاریخی است که به تبع آن این قشر عظیم و تاریخساز در متن فعالیتهای اجتماعی بیشتر و مشخصتری قرار گرفت. به این ترتیب، ادبیات کنونی زنان، انعکاس رویدادهایی است که بر اثر آن زنان توانستند از الگوهای سنتی و محافظهکارانهای که جامعه قرنها آنان را به پیروی از آن واداشته بود. بیش و کم کناره گیرند و تلاش کنند تا به منزلت راستین خویش دست یابند.