در آن روزگاران که بشر طبیعت و پدیدههای آن را میپرستید برای هر یک از آن پدیدهها، نیرویی قائل بود و برای جلب رأفت این نیروها، مراسمی بجا میآورد و به پایکوبی و سرودخوانی میپرداخت. مضمون این سرودها یا درباره زمین و آب و درخت و آسمان و خورشید و ماه بود و یا در زمینه کار و ابزارهای کار دورمیزد. بعدها با پیدایش دین، خدا و فرستادگانش موضوع و مضمون ترانهها و سرودهای مذهبی قرار گرفتند. معتقدات مذهبی حتی در ترانههایی که مادران و دایهها در گوش کودکان شیرخواره میخواندند نیز جای باز کرده است. موسیقی درآغاز کار، در همه جای دنیا با مذهب آنچنان رابطه و پیوستگی داشته است که معمولاً نخستین فصلهای کتابهای تاریخ موسیقی بدین مبحث اختصاص داده میشود. برای بشر اولیه، موسیقی و هر آنچه صوت و وزن بود، معرف قدرتهای ماوراء الطبیعه و آسمانی تلقی میشد. نزد همه اقوام تظاهرات موسیقی در مراسم مذهبی و جادویی بوده و موسیقی رکن اسای این گونه مراسم دسته جمعی به شمار میآمده است. هنوز هم برای برخی از اقوام و قبایل، موسیقی و رقص منحصراً جنبه مذهبی دارد.
این کتاب مرجع شامل: تئوری موسیقی، قواعد موسیقی ایرانی، سرگذشت موسیقی و موسیقیدانان گذشته و حال و شرح احوال و آثار آنان، ایقاع در موسیقی قدیم ایران، وزن شناسی، اوزان مشهور و متداول موسیقی قدیم ایران و تبدیل آن به خط نت می باشد. شناخت مقامها، دستگاهها، مایه ها، آوازها، گوشه ها و تصانیف مشهور و رایج موسیقی ایرانی، سازشناسی علمی، چگونگی ساختمان آلات موسیقی و طریقه ساختن آنها، معرفی آلات موسیقی ایرانی از قدیم ترین ایام تا زمان حاضر، تشریح علمی و موسیقی قدیم ایران و مطابقت آن با موسیقی معاصر، آهنگ ها و ترانه های محلی، آوازها و کوچه باغی ها، معرفی و شناخت کتابها و رساله هایی که در زمینه موسیقی ایرانی تدوین شده است و آنچه مربوط به حوزه موسیقی ایرانی است از جمله مندرجات این "فرهنگنامه "است. این کتاب بنابر رعایت اصل اختصار در شیوه فرهنگ نویسی تدوین شده است و نمی تواند دربرگیرنده تمام آثار و جزئیات مربوط به فعالیت های هنری اشخاص باشد. بنابراین اطلاعات ارائه شده در آن ناظر بر این محدودیت و نیز تاحدی است که در دسترس مولف بوده است. به این ترتیب اگر نام عده ای از هنرمندان در این کتاب نیامده و ذکری از آثارشان نشده است صرفا به دلیل عدم دسترسی به اطلاعات قابل اعتماد درباره ایشان و آثارشان بوده است...
مجموعه حاضر گزارشی درباره شیوهها و تمهیدات ضبط و پخش صداست که در آن سیر تکاملی ضبط موسیقی در ایران به تدریج از زمان ساخت فونوگراف آغاز میشود ;سپس با اولین ضبط آثار موسیقی ایران، سیر تحول صفحه گرامافون، و صداگذاری فیلم ناطق ادامه مییابد .مباحث دیگر کتاب درباره ضبط موسیقی، مربوط به اختراع رادیو و تلویزیون، صفحه ریزشیار، ضبط استریو، نوار کاست و سرانجام آخرین ابتکار در کار ضبط صدا و ساخته شدن دیسک فشرده (CD)است .در این اثر همچنین، شرح حال بعضی از چهرههای برجسته موسیقی ایران و نحوه حفظ و نگهداری از وسایل صوتی به تفصیل بیان شده است.
از میان سه اثر هنری ادبیات، نقاشی و موسیقی کدام یک انسان را بیشتر تحت تأثیر میگذارد؟ با وجود تفاوت، بین آنها وجوه مشترکی هم وجود دارد، نویسنده، نقاش و آهنگساز هر سه با زبان خاص خود در مورد موضوعی سخن گفتهاند. درک موسیقی برای همه مساوی نیست، انسان بوسیله حواس خمسه خود با عالم خارجی مربوط میشود. بوسیله این حواس «هنر» در روح انسان نفوذ میکند و انسان برای برخورداری از فضیلت آدمیت باید روح خود را تربیت و تعالی بدهد.