کتابخانه مجازی ادبیات

محمد مهدی واصف (۱۸۰۲- ۱۸۷۴م) از بزرگان مَدراس- جنوب هندوستان – است. هفده سال در "فورت سِنت جورج کالج" در مَدراس، عربی و فارسی تدریس می‌کرد. وی دارای تالیفاتِ زیادی به فارسی است. نامه های فارسی او با نام «رقعاتِ واصفی» در ۷ ربیع الثانی ۱۲۶۴ هجری از کارخانه جامع الاخبار در شهر مَدراس هندوستان به اهتمامِ سید رحمت الله منتشر شد که اکنون بسیار نایاب است. از این چاپ، یک نسخه در کتابخانه «جامعة العلوم الثنائیه» در کَدپا، هندوستان است که دست کم دو ورق آن از بین رفته است. نسخه خطی کاملی از «رقعات واصفی» نزدِ دکتر معین الدین عقیل بود. این نسخه خطی چهار سال پیش از درگذشتِ واصف یعنی در سال ۱۲۸۵ هجری زمانی که واصف در حیدرآباد دکن مقیم بود، کتابت شده بود. این رقعات را واصفی به فارسی و برای سید جام عالَم (مرشدش)، برادرش، فرزندش و دوستش نوشته بود. دکتر معین الدین با مقدمه و تعلیقات به زبان اردو متن فارسی را تصحیح نموده است. در پایان کتاب "شجره‌های خاندان" آمده است.

بديهي است كه فرهنگ و زبان و ادبيات دو قوم ايراني و هندي چنان با هم درآميخته كه گويي پيكره فرهنگي يگانه‌اي را تشكيل داده‌اند. وجود شخصيت‌هاي برجسته فارسي زبان و آثار فراوان فارسي كه در شبه قاره هند پديد آمده و بدون آنها تاريخ ادب فارسي كامل نمي‌شود؛ حكايت از همبستگي ديرينه فرهنگي ايران و هند دارد. يكي از اين شخصيت‌هاي برجسته اما گمنام سرزمين هند كه با تاليف يا تصنيف آثار مختلف ادبي ـ بلاغي نقش چشمگيري در توسعه و آموزش زبان و ادب فارسي در هند داشته، شمس الدين فقير دهلوي است. در اين مقاله تلاش خواهيم كرد تا ضمن بررسي مختصر اوضاع و احوال سياسي ـ اجتماعي و ادبي عصر فقير دهلوي، به احوال و افكار و بررسي و تحليل آثار بلاغي او بپردازيم.

در این جلد سیزده سال از تاریخ روزنامه‌نگاری پارسی معرفی شده است. در واقع این سیزده سال دوره به سخن آمدن و پروبال گرفتن کودکی بود که در جلد نخست از زایش دشوار و رشد کند و افت‌وخیز او سخن رفته است. در این جلد افزون بر اشاره به وضع ایران و جهان و وضعیت عمومی ارتباط‌ها، از مسائلی چون: تاریخچه روزنامه‌ها و مجله‌ها، روش و ارائه محتوا، نظام مطبوعاتی، تاریخچه روزنامه‌های برون‌مرزی، تاریخچه روزنامه‌های غیرموضوعی پایتخت، تاریخچه روزنامه‌های مخفی، ارگان‌های رسمی و نیمه‌رسمی و نشریه‌های موضوعی و .... سخن به میان آمده است.

تاریخ روزنامه‌نگاری از سرگذشت جامعه، دگرگونی‌ها و پیشرفت‌های فنی به‌ویژه در کار چاپ، شبکه ارتباطی، شرایط اقتصادی، تحول زبان و بسیاری چیزهای دیگر جدایی‌ناپذیر است. در ابن کتاب به پیدایش روزنامه‌نگاری فارسی از آغاز تا قتل ناصرالدین شاه پرداخته شده است. بخش اول این کتاب خواننده را با سیر ارتباط و پیام در جامعه ایران آشنا می‌کند و پیشینه‌ای از کار چاپ در جهان فرهنگ ایرانی به دست می‌دهد. در بخش دوم و در شش فصل به روزنامه‌نگاری ایران از آغاز به سال 1252 تا قتل ناصرالدین شاه پرداخته شده و بخش سوم ویژه روزنامه‌های فارسی چاپ خارج است.