کتابخانه مجازی ادبیات

این کتب شامل 1300 مثل و اصطلاح زبان گیلکی است که به همت محمود پاینده طی هشت سال کوشش، جمع آوری شده است. علاوه بر آوانوشت اصطلاحات و مثل ها، برگردان فارسی آنها نیز آورده شده و کاربرد و کنایه های مثلها نیز به اختصار آمده. برای گویاتر کردن مثل ها نیز، مصرعها، بیتها، اصطلاحات و تکیه کلام های زبان های دیگر و نزدیک ترین معادل مثل های گیلکی آن آورده شده است. واژه نامه مفصلی نیز در پایان کتاب تهیه شده است. مؤلف در این کتاب از مجموعه مثلها و اصطلاحات کوهنشینان محمد ولی مظفری کجدی نیز بهره برده است. این تحقیق ارزشمند در زبان گیلکی به همت بنیاد فرهنگ ایران در سال 1352 شمسی به زیور طبع آراسته شد.

این کتاب دربرگیرنده حدود 1300 مثل و اصطلاح به گویش مردم جلگه و کوهستان «شرق گیلان» است. برگردان مثل‌ها و اصطلاحات، خواننده را از مراجعه به فرهنگ لغات بی‌نیاز می‌کند؛ برای استفاده زبان‌شناسان و دیگر محققان، آوانوشت، کاربرد و کنایه‌های مثل‌ها نیز به اختصاص نوشته شده است. به دنبال هر مثل، مصراع‌ها و بیت‌ها و مثل‌ها و اصطلاحات و تکیه‌کلام‌ها از گویش‌های دیگر، به‌ویژه زبان فارسی نزدیک‌ترین معادل مثل‌های گیلکی است که برای گویاتر کردن این مثل‌ها گردآوری شده است.

«رساله قشیریه» از کتب معتبر صوفیه در قرن پنجم است که زین‌الاسلام ابوالقاسم عبدالکریم بن هوازن بن عبدالملک بن طلحة بن محمد قشیری در 437 هـ.ق نوشته است. هر چند که امام قشیری پیش از هجویری وفات یافته است، با این وجود جامع‌ترین و معتبرترین کتابی است که از قدما در باب تصوف بر جای مانده است. رساله قشیریه نامه یا پیامی است که قشیری به صوفیان شهرهای اسلامی فرستاده است و آن را در سال 437 هـ. آغاز کرده و در 438 هـ. به پایان رسانده است. این کتاب دربرگیرنده پنج فصل است که در فصل اول آن شرح احوال و آثار قشیری، استادان و شاگردان وی بررسی شده، در دوم مباحث دستوری و زبانی کتاب در سه بخش مورد بحث قرار گرفته، در فصل سوم ضمن برگردان اشعار عربی رساله به فارسی از گویندگان آن اشعار هم سخن به میان آمده، در فصل چهارم احادیث شریف نبوی و احیاناً احادیث قدسی با ذکر مآخذ آنها جای گرفته و در آخرین فصل شخصیت‌های ذکرشده در رساله که بیش از 560 نفرند، در صورت امکان معرفی شده‌اند.

تعداد فعل‌های ساده زبان فارسی نسبت به زبان‌های دیگر، از جمله فرانسه و انگلیسی، بسیار کمتر است. در سده‌های نخستین تکوین زبان فارسی، شمار این فعل‌ها، اعم از اصلی و جعلی، نسبتاً فراوان بوده است. اما امروزه بسیاری از آنها از بین رفته و جای خالی آنها با فعل‌های ترکیبی پر شده است. برخی نیز گرچه به زبان فارسی امروز رسیده‌اند، صرفاً در شکل نوشتاری به کار می‌روند و در گفتار امروزی راهی ندارند. در این مقاله، با مطالعه متون منثور دو قرن نخستین فارسی دری، یعنی قرن‌های چهارم و پنجم هجری، فعل‌های ساده این دوره استخراج شده و تحولات ساختمانی و تنوع آوایی و نگارشی آنها مورد بررسی قرار گرفته است. برای ارائه بهترین ویژگی‌های این افعال، صورت اصلی، جعلی، سببی و آوایی یا املایی آنها در جدولی طبقه‌بندی، و از هم تفکیک شده است. با نگاهی گذرا به فهرست افعال مشخص می‌شود که در این دوره گرایش به ساخت افعال جعلی ـ که اغلب منشأ فارسی دارند ـ بیشتر بوده چنان‌که در کنار فعل‌های اصلی، اغلب از معادل جعلی آنها نیز استفاده شده است. افعال سببی این دوره نیز به مراتب از افعال سببی زبان فارسی امروز افزون‌تر بوده است.