کتابخانه مجازی ادبیات

این کتاب دربرگیرنده مجموعه سخنرانی‌های سومین دوره جلسات سخنرانی و بحث درباره زبان فارسی است که هم‌زمان با پنجمین جشن فرهنگ و هنر در آبان سال 1351 در پایتخت تشکیل شد.این کتاب پانزده سخنرانی از سخنرانی‌های این جلسه را دربر دارد که زیرنظر خود سخنرانان چاپ شده است. عناوین برخی از نوشتارها به این ترتیب است: برخورد زبان فارسی با گویش‌های ایران/ مسعود پورریاحی، خصوصیات دستوری و شیوه املایی تفسیر ابوالفتوح رازی/ عسکر حقوقی، نکاتی چند درباره صفت در زبان فارسی/ خلیل خطیب رهبر، پسوندهای زاید و نقش آنها در زبان فارسی/ جعفر شعار، تغییر خط نه ضروری است و نه شایسته/ محمود شفیعی، بحثی درباره صفت مرکب/ محمدجواد شریعت و .... .

دستور زبان فارسی از قاعده‌هایی که برگرفته از زبان است و درست گفتن و درست نوشتن را در بیان فکر و مطلب به ما می‌آموزد، فراهم آمده است. فکر و اندیشه در قالبی ریخته می‌شود که به آن جمله می‌گویند؛ جمله هم از اجزائی ساخته می‌شود که کلمه نام دارد و هر کلمه از حرف ترکیب می‌آید و حرف از صوت پدید می‌آید که در هر زبان به شیوه خاص تلفظ می‌شود. این کتاب دستور مختصر زبان فارسی است که در آن مباحثی چون اسم، صفت، ضمیر، فعل، قید، حرف اضافه و .... مطرح شده است.

اين مقاله به بررسي 1ـ کانون مشاهده و 2ـ کانون روايت در نظريه‌هاي روايت‌شناختي در رمان «سخت‌تر شدن اوضاع» مي‌پردازد. در رويکردهاي روايت‌شناختي به ايجاد تمايز ميان دو جنبه مختلف زاويه ديد تمايلي نيست. تمايز بين دو مفهوم 1ـ روايت و 2ـ کانون مشاهده قبل از ژرار ژنه، روايت‌شناس مشهور فرانسوي، مورد توجه قرار گرفته بود، اما اين ژرار ژنه بود که اين تمايز را به صورتي نظام‌مند مورد بررسي قرار داد. ژنه براي عبارت زاويه ديد اين دو عبارت متمايز را به کار برد که اولي به عمل انتقال کلامي داستان توسط گوينده (راوي در ادبيات داستاني) و دومي به کانوني مربوط مي‌شود که از طريق آن روايت از نظر مکاني ـ زماني، روانشناختي و ايدئولوژيکي مشاهده مي‌شود. ژنه معتقد است که در هر دو اثر روايي دو جنبه متمايز زاويه ديد ممکن است از طريق يک فرد واحد و يا همزمان از طريق چندين راوي و مشاهده گر نمود يابد. در اثري روايي مانند «سخت‌تر شدن اوضاع» اثر هنري جيمز، که يکي از آثار برجسته در حوزه ادبيات روايي است، مي‌توان جنبه‌هاي مختلف زاويه و ديد و کانون مشاهده را بررسي کرد. بنابراين در اين پژوهش دو جنبه متمايز زاويه ديد که ذکر آنها رفت، مورد بررسي قرار مي‌گيرد و به اهميت هر يک از اين جنبه‌ها در برخي از آثار برتر ادبيات داستاني اشاره مي‌شود.

این مقاله، ماهیّت افعال مرکّب زبان فارسی را در چارچوب نظریه نمود معنایی‌واژی لیبر بررسی می‌کند. این نظریه با استفاده از هفت مشخّصه معنایی و یک اصل به نام اصل هم نمایگی، به بررسی نقش معنایی عناصر واژی و عملکرد آنها در فرایندهای ترکیب، اشتقاق و تغییر مقوله می‌پردازد و برای هر عنصر واژی، حتّی وندها، یک اسکلت معنایی و یک بدنه معنایی درنظر می‌گیرد. اسکلت از یک یا چند مشخّصه معنایی و یک یا چند موضوع ساخته شده است و بدنه، خود از دو لایه تشکیل شده است. این مقاله ادّعا می‌کند که فعل همه جملات در اصل ساده بوده است امّا به دلیل اینکه بدنه معنایی همکرد تغییر نموده، موضوع رویدادی خود را از دست داده و به تنهایی توانایی نشان‌دادن محمول را نداشته است و با حفظ ساخت موضوعی، یکی از موضوع‌هایش با موضوع یکی از موضوع‌های محمول، هم نمایه شده و یک واحد معنایی مرکّب تشکیل می‌دهد. این مقاله نشان می‌دهد که فعل مرکّب از لحاظ نحوی، یک ترکیب وابسته و از لحاظ معنایی، درون مرکز است که در آن همکرد، هسته نحوی و معنایی و پیش فعل وابسته و در ساخت موضوعی فعل مرکّب مؤثر است.