دولت آبادي بيترديد، يكي از پرکارترين و سختکوشترين نويسندگان دو دهه اخير ايران است. او قبل از روي آوردن به رماننويسي و خلق آثار بزرگي چون جاي خالي سلوچ و کليدر داستانهاي نسبتا بلندي نوشته است كه در همانها هم تمايل او به نوشتن رمان ديده ميشود. آنچه تا به حال درباره آثارش نوشتهاند، اندک است و عموما به محتواي داستانها و به ويژه رمانهاي او مربوط ميشود. در اين مقاله به شكلشناسي چهارده داستان او در ساحتهايي چون طرح يا پيرنگ، زاويه ديد، راوي، شخصيتپردازي، آغاز و انجام و... پرداختهايم. پيش از شروع بحث نيز به اختصار به زندگي و آثار او تا سال 1357 و سپس به آراي محققان درباره شکل و شکلشناسي اشاره کردهايم.
کتاب زبان گلها به سال 1327 برای اولین بار در ایران به چاپ رسید و اولین کتاب فارسی است که درباره زبان گلها و مفاهیم آن بحث می کند. زبان گلها زبانی شاعرانه و لطیف دارد که منحصر به طبقات خاصی نیست بلکه باید همه بدانند که مورد مصرف و استعمال هر گل در کجاست و چه رمزی دارد؟ کتاب مذکور ضمن قطعات دلپذیر ادبی شما را با رمز گلها آشنا می سازد. نویسنده کتاب ابتدا شرحی درباره پیدایش زبان و رمز گلها نگاشته و معانی پنجاه گل معروف را عناوین قطعات ادبی آن قرار داده است. در این کتاب گلهایی که شما هر روز با آنها روبرو می شوید با زبان بی زبانی اسراری که در خلال شاخ و برگ خود نهفته دارند، شرح می دهند.
پیدایش و تکامل و زوال مکتبهای ادبی در اروپا پیش از آنچه حاکلی از تحولات ذوق هنری باشد، نشانه تحولات اجتماعی است که در طی چند قرن اخیر دنیای مغرب را دگرگون کرده است. این کتاب در واقع نخستین گام بلندی است که در راه توضیح و تشریح خصوصیات مکتبهای ادبی برای خواننده فارسیزبان برداشته است. از آنجا که مؤلف قصد نداشته به جنبههای اجتماعی این مکتبها و چگونگی تکامل تاریخی آنها بپردازد، خواننده نباید توقع تجزیه و تحلیل انگیزههای اجتماعی جنبشهای ادبی را در این کتاب داشته باشد، بلکه باید محدودیتهای در کار مؤلف را در نظر بگیرد و به درک مشخصات هنری و استتیک مکتبهای ادبی و آشنایی با نمایندگان آنها قناعت کند.
آثار و نوشتههای عارف بزرگ جهان اسلام حضرت مولانا، یکی از مصادیق بارز رمزوارگی زبان عرفانی است که به آت حیات جاودانه نیز بخشیده است. این کتاب کوشش پیگیری است برای نزدیک شدن به فضای ذهنی مولوی و بهدستدادن تأویلهایی از رمزهای دیوان او به گونهای که با جهانبینی و نگرش خاص عارفانه ـ عاشقانه او همسویی داشته باشد یا دستکم مغایرتی نداشته باشد. متن کتاب مشتمل بر مقدمهای در باب موضوع زبان و بیان در عرفان و ادبیات عرفانی است و فرهنگوارهای از رمزهای کلیات شمس تبریزی بر اساس متن مصحح استاد فروزانفر.
عرفان اسلامی بیگمان، از مهمترین عوامل سازنده و شکلدهنده فرهنگ و تمدن ایرانی ـ اسلامی است، از این رو برای آگاهی از بنیانهای فکری و فرهنگی مردم مسلمان این مرز و بوم مطالعه همه جانبه آن، مخصوصا از جهت تأثیری که در زندگی اجتماعی و روابط انسانی و عاطفی مردم داشته است، ضرورت تام و غیرقابل انکار دارد. آگاهی اجمالی از حیات اجتماعی مردم این سرزمین در دورههای گوناگون تاریخی، کافی است تا هر محقق منصف و بیغرضی به نقش حیاتی و مؤثر عرفان اسلامی و تعالیم مثبت و شوقانگیز آن در زمینهسازی و جهتدهی هنر و ادبیات غنی و باشکوه این کشور، پی ببرد و بدان اعتراف کند.