کتاب «خلسه» از نوشتههای بازپسین سالهای زندگی محمدحسن خان اعتمادالسلطنه و دوران پادشاهی ناصرالدین شاه قاجار است. نویسنده یارایی نداشته که اندیشه خود را آزادنه و رک و راست و بیپروا به روی کاغذ آورد، از اینروی چنین وا مینماید که در حالت بین خواب و بیداری دیده است که پادشاهان ایران یازده تن از صدور قاجار را ـ از حاجی ابراهیم اعتمادالدوله شیرازی تا میرزا علیاصغر خان اتابک (امین السلطان) ـ به بازپرسی کشیده و درباره آنان داوری کردهاند. نوشتن این کتاب پس از سفر ناصرالدین شاه به عراق عجم آغاز شده است که این سفر در واپسین هفتههای سال 1309 قمری آغاز شده و در آغازهای سال 1310 قمری پایان یافته است.
محمد درخشش در مقدمه کتاب خطابه آقای سیدحسن تقی زاده می گوید: در طی سلسله سخنرانی های سال 1337 باشگاه مهرگان به علت آنکه، نهضت مشروطیت ایران قسمت مهمی از تاریخ کشور ما را تشکیل میدهد اینجانب برای روشن شدن نکات تاریک این نهضت تاریخی از دانشمند محترم جناب آقای تقی زاده درخواست نمودم مشاهدات و اطلاعات خودشان را ضمن یک یاد دو سخنرانی در باشگاه مهرگان برای معلمین بیان نمایند و بسیار از ایشان متشکرم که دعوت بنده را قبول فرمودند و در باشگاه مهرگان به ایراد یک سلسله سخنرانیهای مفید و مهم اقدام نمودند.
هاشم اعتماد سرابی نویسنده کتاب، در مورد موضوع کتاب می گوید: این نوشته ها یک قسمت از مقالاتی است که در این چند ساله در روزنامه خراسان چاپ شده است، چیزهایی که پیرامون مسائل مختلف نوشته ام. که البته مثل نماز آن مردک گلستان چیزی نبوده که به کار آید. از سستی و نقص اما چرا باز به شکل کتابی در می آید منکه هنوز از رنج شرم "اسائه ادب" فارغ نیامده ام، واقعه ایست مشکلم... احساسی است و امیدی گنگ و خام و اگر با این همه، کمک کوچکی به درک درست شده باشد خود را ماجور یافته ام.
التدوين في أحوال جبال شروين (تاريخ سوادکوه مازندران) كتابى است به زبان فارسی، درباره تاريخ و جغرافيای سوادكوه مازندران، که محمدحسنخان اعتمادالسلطنه به مناسبت سفر ناصرالدين شاه به مازندران تألیف نموده است. اين كتاب، مشتمل بر ديباچه و يك مقدمه علمى، يك بخش اصلى، كه به تاريخ سوادكوه اختصاص يافته، و يك بخش تكميلى و بخشى ديگر كه به تراجم احوال رجال و علماى سوادكوه مىپردازد، يك تتميم و خاتمه و نيز بخشى با عنوان يادداشتها و پىنوشتها مىباشد. بخش اول مشتمل بر هشت فصل است. از ويژگىهاى اين كتاب به شرح حال علماى مازندران در آن مىتوان اشاره كرد كه برای تذكرهنويسان داراى اهميت مىباشد.
مطالعه طندگینامه و تاریخ احوال گذشتگان و شرح حال و زندگی زمامداران و دولتمردان هر عصر و زمان موجب تنویر افکار و ازدیاد معلومات میشود. این کتاب درباره شرح احوال سلطان عبدالحمید عثمانی (1842 ـ 1918) و اوضاع مملکت عثمانی در زمان وی است. حکومت عثمانی در زمان سلطان عبدالحمید، دوره ترس و وحشتی ایجاد کرده بود که خود سلطان نیز از ترس جان و مال و شورش مردم و ولایات تمام امور مملکتی را در حوزه اقتدار خویش درآورده و با نظارت در کارها و تعمیم سیستم جاسوسی و رشوهخواری و استبداد مطلق، دستگاه حکومتی را مورد تنفر و کینه مردم قرار داد و با این ترتیب اعتماد و امنیت عمومی را در کشور عثمانی از میان برد.