موضوعی که من قصد طرح آن را دارم، حاصل رویکردی است که گروههای مختلف پژوهشی و مفسران و شارحان شاهنامه به «داستان رستم و سهراب» دارند. دوستان شاهنامه پژوه میدانند که گروهی از محققان بر این باورند که سهراب پس رستم نبوده است و چون جوان برومندی از سرزمین توران مرز ما را در نوردیده است و از ساحل جیحون تا بلخ را به آتش و آشوب کشانده است و دژ سپید را تسخیر کرده است و هجیر را به اسارت برده است و پشت جهان پهلوانمان را به خاک رسانده است به نیزهای هفتاد میخ طویله از خرگاه پادشاهمان ـ کاووس ـ برکنده است، ناسیونالیسم تحریک شده و دردمند ما به این نتیجه رسیده است که بگوید ممکن نیست کسی بتواند رستم ما را غرقه در خاک کند، مگر این که از نژاد همو بوده باشد.
این مجموعه شامل تمام شاهنامه است که برای راحتی خوانندگان جوان که به تاریخ و تمدن کشور خود علاقه دارند و می خواهند با شاهنامه آشنا شوند، به نثر ساده برگردانده شده و در سه بخش شامل: 1. بخش اساطیر 2. بخش پهلوانی 3. بخش تاریخی تنظیم شده است. بخش اساطیر از پادشاهی کیومرث شروع شده و تا مرگ فریدون ادامه دارد. بخش پهلوانی از پادشاهی منوچهر و ظهور خاندان سام شروع می شود و تا مرگ رستم و فرزندش فرامرز ادامه دارد و بخش تاریخی که با پادشاهی بهمن فرزند اسفندیار شروع شده تا مرگ یزدگرد و تسلط عربها بر ایران ادامه می یابد.
رستم و سهراب یکی از داستانهای غم انگیز شاهنامه است و داستان مرگ سهراب جوان را به تصویر میکشد که بر اثر جنگ با رستم، به دست پدر کشته میشود. سهراب پهلوان افسانهای در شاهنامه است که پدرش رستم و مادرش تهمینه دختر شاه سمنگان است. سهراب با سپاه تورانیان به نبرد ایران آمد و در جنگی تنبهتن با رستم کشته شد، درحالیکه همدیگر را نمیشناختند. تراژدی رستم و سهراب، تراژدی بیخبری است. کتاب حاضر شامل این عناوین است: فصل اول: حماسه ها، ساختار حماسه، خصوصیات عمده شعر حماسی فصل دوم: مختصات شاهنامه، دوره اساطیری، دوره پهلوانی، دوره تاریخی، حماسه سرایی پس از فردوسی فصل سوم: اسطوره چیست؟ حماسه و تراژدی، حماسه ها و اساطیر بابلی و سومری، حماسه گیل گمش، مهابهاراتا (حماسه ای از هند)، رامایانا، هومر و ایلیاد و اودیسه، انه اید (حماسه ای از روم)، دیگر حماسه های اروپایی، اعراب و حماسه فصل چهارم: سه دیدگاه بر حماسه رستم و سهراب، 1.دیدگاه استاد منوچهر مرتضوی، 2.دیدگاه استاد زرین کوب، 3.دیدگاه استاد مینوی، متن داستان رستم و سهراب.
این فرهنگ در چهار بخش تنظیم شده است: زن در شاهنامه و در نگاه فردوسی، زنان نامدار شاهنامه، زنان بینام شاهنامه و چند مدخل دیگر، و نامهای عام و عناوین و صفتهای جایگزین. در بخش نخست از جایگاه زن در تاریخ و ذهن مردم سخن گفته شده است. در بخشهای دوم و سوم از زنان «نامدار» و «بینام» شاهنامه سخن گفته شده است؛ منظور از زنان «نامدار» زنانی است که هم در رویدادهای افسانهای یا تاریخی شاهنامه حضور دارند و هم نامشاه در این مأخذ یا مآخذ دیگر به ثبت رسیده است. زنان «بینام» عمدتاً به زنانی اطلاق شده که اگرچه عاملاند، ولی نام خاصی از آنان در میان نیست.
ابوالحسن علی متخلص به فرخی پسر جولوغ سیستانی است که از ملازمان امیر خلف بانو آخرین پادشاه معروف خاندان صفاری بود. سال ولادت اومعلوم نیست. در آغاز جوانی به آموختن فنون ادب و تتبع گفتار شعرای سلف پرداخت و نواختن چنگ و بربط و رود و ترنم شعر و سرود را بر هنرهای دیگر بیفزود. این کتاب دربرگیرنده گزیدهای از اشعار فرخی است که در سال 1325 به همت استاد رشید یاسمی برای دانشآموزان دبیرستان و دانشگاهیان زیور طبع یافته بود که اینک با ویرایش مجدد و آوردن مقدمهای در شرح حال فرخی سیستانی منتشر شده است. همچنین واژهنامه و فهرست اعلام مفصلتری به کتاب پیوست شده و گاه پارهای از ابیات نیز شرح مختصری یافتهاند.