من یک بار، هنگامی که پختهتر و مسن تر بشوم، شاید فرصت بیابم که کتابی بنویسم، کتابی برای انسانهای جوان؛ نه به این علت که معتقدم چیزی بهتر از دیگران توانستهام. برعکس، به این علت که برای من همه چیز بسی دشوارتر شده است تا برای دیگر انسانهای جوان، از کودکی به بعد و در همه دوران جوانیم. من همیشه و همیشه دوباره تجربه کردهام، که ندرتاً چیزی دشوارتر از دوستداشتن یافت میشود. این که (دوستداشتن) یک کار است، کار روزمزد، کار روزمزد است؛ خدا میداند، که واژه دیگری برای آن نیست. ببین این هم بر آن افزوده میشود که انسانهای جوانان برای چنین دوستداشتنی دشوار آماده نمی شوند؛ زیرا قرارداد و عرف کوشیده است از این پیچیدهترین پیوند چیزی آسان و سرسری بسازد و وانمود کند که گوئی همگان توانائی آن را داشتهاند.
این کتاب شامل چهار بخش عمده گورکی و تجربیات ادبیش، مقالاتی درباره ادبیات، سیماهای ادب و نامههایی درباره ادبیات است، چکیده و فشرده تجربیات و نظریات ادبی این نویسنده نامدار است. در بخش اول گورکی شرح میدهد که چگونه عشق به مطالعه در او بیدار شده و چگونه مطالعه میکرده است. در مقالات ادبی او نقش شخصیت و جریان زوال آن را از روزگاران قدیم تا عصر حاضر مورد بحث قرار میدهد و نشیب و فرازش را بررسی میکند و نشان میدهد که چگونه و از کجا قهرمانان کتابهای خود را پیدا کرده است. در قسمت سوم خاطرات و نظرات خود را درباره سه سیمای برجسته ادبیات روس: آنتون چخوف، لئو تولستوی و سرگئی یسنین شرح میدهد. بخش چهارم نامههایی است که گورکی با ادبای آن روز جهان و روس مبادله کرده و طی آن نظریات خود را درباره بعضی از آثار آنها ابراز داشته است.
سیدجلالالدین آشتیانی از شمار ستارگان فروزان آسمان دانش و فرهنگ ایرانی است که جلوه جلال معرفت او از مرزهای جغرافیایی این مرزوبوم فراتر رفته و افقهای سرزمینهای دیگر را نیز روشن کرده است. این اندیشور سترگ که وارث دانش و اندیشه حکیمان و متألهان بزرگی چون ابن سینا، صدرالمتألهین شیرازی و محیالدین عربی است، نهتنها احیاگر و مصحح آثار آنان، بلکه شارح منتقد و مدافع منتقد جریان تفکر عقلی و اشراقی تاریخ اسلام بوده و با جدیت تمام با تحجر فکری به مبارزه پرداخته و به پیشرفت فکر و فرهنگ اسلامی کمک شایانی کرده است. این کتاب که به مناسبت بزرگداشت ایشان فراهم آمده در شش فصل و به این ترتیب نگاشته شده است: زندگینامه و آثار، گزیدهای از مقالات استاد آشتیانی، مصاحبهها، نامهها، تحلیل اندیشهها و دستنوشتههایی از استاد آشتیانی.