کتابخانه مجازی ادبیات

سفرنامه‌های رجال و شخصیت‌های حکومتی و سیاسی بخشی مهم از منابع و مدارک تاریخ سیاسی، اجتماعی و فرهنگی ایران است که مطالعه و نقد و نظر در آن روشنگر بسیاری از حقایق تاریخی و افشاگر چندوچون روابط سیاسی و استعماری است. این سفرنامه از مظفرالدین شاه قاجار است که افزون بر ارزش‌های تاریخی و اطلاعات سیاسی ملحوظ در آن، به طریقی ساده راهبر و راهنمای ما در تحقیق و شناسایی خصوصیات فرهنگی و خلقیات روحی و خصلت‌های فردی و چندوچون روابط و مناسبات خارجی و نحوه صورت‌پذیری و انجام قراردادهای استعماری و امتیازات خارجی و بسیاری دیگر از زمینه‌های تاریخی است. این کتاب دربرگیرنده یادداشت‌های سفر اول اوست که در اواخر سال 1317 هجری قمری انجام شده است. این سفر از روز پنجشنبه 12 ذیحجه سال 1317 آغاز و روز یکشنبه دوم شعبان 1318 قمری پایان یافته است.

این کتاب دربرگیرنده اشعار عامیانه‌ای است که در خلال سال‌های واپسین سلطنت ناصرالدین شاه قاجار بین مردم کوچه و بازار رایج بوده و مطربان و خوانندگان و نوازندگان و مقلدان دوره‌گرد، در عروسی‌ها و ختنه‌سوران‌ها و مجالس سور و سرور طبقات عامه مردم ایران و گاهی در بزم‌های خصوصی خواص می‌خوانده‌اند. ژوکوفسکی محقق روسی در طی اقامت چندساله در ایران و در شهرهای مختلف، این اشعار را از زبان این و آن شنیده و ثبت و ضبط کرده است. این اشعار در شمار اشعار و تصانیف عامیانه یا به اصطلاحی علمی «فولکوریک» است؛ بنابراین نمی‌توان سال دقیق انشاء و انتشار و نام گوینده آنها را در کتاب‌ها و تذکره‌ها جستجو کرد.