بخش گستردهای از شعر و ادب ما بیان درد و رنجهاست. با این حال، درد و رنجهایی که شاعران هنرمند بدانها پرداختهاند متفاوت است و میتوان آنها را به چندین نوع تقسیم کرد: درد فلسفی، درد عشق و عرفان، دردهای فردی و دردهای اجتماعی. وقتی حافظ میگوید: عیان نشد که چرا آمدم کجا رفتم؟ دریغ و درد که غافل زکار خویشتنم این درد، درد فلسفی است و وقتی عطار نیشابوری میسراید که: کفر، کافر را و دین دینداری را اندکی دردت دل عطار را این درد، درد عشق و عرفان است و آنگاه که فردوسی میگوید: مرا دخل و خرج ار برابر شدی زمانه مرا چون برادر شدی این درد او دردی شخصی است. با خواندن دیوان فرخی، شاعر آزاده یزدی، خواننده درمییابد که غالب دردهای این شاعر، ریشه اجتماعی دارد. درد فرخی، درد آزادی و برابری است. درد دهقانان و کارگران ستمدیده است. درد آزادگان جهان است. اندوه و درد فرخی از تنگدستی هم نیست: هرگز دلم برای کم و بیش غم نداشت آری نداشت غم که غم بیش و کم نداشت با آنکه بنمایه درد و رنج فرخی اجتماعی است، ابیاتی در دیوانش دیده میشود که رنگ و بوی عشق و عرفان دارد: در بادیه عشق اگر پای گذاری اول قدم آماده صدگونه بلا باش در این مقاله به جلوههای مختلف درد و رنج در دیوان فرخی یزدی پرداخته شده و به زمینه آنها و چگونگی بیان هر یک نیز اشاره میشود.
این کتاب، اثری بدیع و ابتکاری است در تاریخ پادشاهان ایران قبل از اسلام که از روزگار کیومرث، نخستین پادشاه پیشدادی آغاز و به یزدگرد شهریار واپسین پادشاه ساسانی انجام مییابد. مؤلف این کتاب احمد وقار شیرازی از شاعران و ادیبان و خطاطان معروف قرن سیزدهم هجری است. وقار در تألیف این اثر، از تواریخ معتبری چون طبری، روضه الصفا، حبیب السیر و آثاری چون جاودان خرد، شارستان چهارچمن و مآخذ دیگری که آنها را نامههای یارسان نامیده، بهره جسته است و هنگام نگارش، به مناسبت مقال و نظر به احترام و علاقه فراوان به فردوسی، جایجای سخن خود را با اشعاری از شاهنامه زینت بخشیده است. افزون بر آن اندرزها و سخنان پادشاهان و بزرگان را به نظم آورده است.
به دلیل حجم گسترده مقالات ارسالی، بخشی از این مقالات برای کنگره به چاپ نرسید ولی پس از بررسی و تصویب شورای انتشارات دانشگاه پهلوی شیراز، به عنوان جلد سوم مجموعه مقالات چهارمین کنگره به طبع رسید. این جلد، شامل نوزده سخنرانی است که در موضوعات مختلف و به ترتیب نام سخنرانان به کوشش دکتر محمدعلی صادقیان دسته بندی شده است: ایوان مدائن از دیدگاه دو شاعر نامی تازی و پارسی (بحتری و خاقانی) سخنرانی دکتر امیرمحمود انور، حاضرجوابی های ادبی و طنز در شعر پارسی از علی باقرزاده (بقا)، مراسم سومین روز عروسی بهدینان خرمشاه یزد، خداداد خنجری، نکات و مسائل صرفی، نحوی و دستوری اسرارالتوحید دکتر محمد دامادی، تجلی عشق در اشعار مولوی دکتر پوران شجیعی، سه نکته از ایرادات دکتر جعفر شعار، تأثیر رساله حلیه الابدال محیی الدین عربی در سلسله الذهب عبدالرحمن جامی از دکتر علی شیخ الاسلامی، کلمه از نظر هجاهای آن دکتر خسرو فرشیدورد، عطار در تذکره الاولیا گیتی فلاح رستگار، گیلکی دکتر عبدالکریم گلشنی، ابوحیان توحیدی خدامراد مرادیان، هنر استادان شیرازی در افق های دور و نزدیک، سید محمدتقی مصطفوی کاشانی، بررسی آماری از نسخه های خطی مثنوی معنوی احمد منزوی، شرح شروح قانون بوعلی و معرفی شرح قرشی دکتر محمدتقی میر، شرح حال صدرالافاضل شیرازی (دانش) فخرالدین نصیری امینی (فخری)، بررسی اجتماعی در داستان مهستی و ابن خطیب، پریمرز نفیسی، علوم قدیم ایران در سخن سعدی از جهانبخش نوروزی، سخنی چند پیرامون موضوع «خنده و گریه» و ترجمه رساله «فی سبب الضحک و البکاء» دکتر اسماعیل واعظ جوادی و فولکلور و گلستان سعدی صادق همایونی.