این اثر چهل و هشتمین اثر از مجموعه شرقشناسی رم است که زیر نظر گراردو نیولی ایرانشناس شهیر ایتالیایی منتشر میشود. این دفتر مجموعه مقالات همایش بینالمللی فرهنگنگاری ایرانی میانه است که به تاریخ 11ـ9 آوریل 2001 در دانشگاه رم «لاساپینزا» برگزار شد و در سال 2005 میلادی به کوشش کارلوج. چرتی و ماوروماجی به چاپ رسید. در این نوشته ابتدا عنوان همه مقالههای این مجموعه را میآوریم، سپس به معرفی و بررسی چند مقاله میپردازیم.
برای بررسی و شناخت واژه بهتر است به مطالعه و ارزیابی تمامی ابعاد مهم و جنبههای زبانشناختی و کاربردی آن پرداخت و به دنبال تعریف خاصی نبود؛ این رویکرد یکی از اهداف اصلی این کتاب بوده است. یکی دیگر از اهداف عمده کتاب، بررسی فرهنگهای لغت موجود و ارائه معیارهای صحیح و کلی برای تدوین فرهنگ عمومی و فرهنگ یکزبانه فارسی است که بتواند فرهنگ لغت را از یک مجموعه کتاب یک یا چندجلدی نفیس که تنها زینتبخش کتابخانههای شخصی یا عمومی لوکس باشد، مرجعی همهجانبه و کارآمد برای نیازهای گوناگون واژگانی کاربران آن تبدیل کند. بنابراین این کتاب به طرح معیارهای همگانی فرهنگنگاری به طور مبسوط و بهویژه فرهنگ عمومی تکزبانه فارسی مبادرت کرده است.
سفینه خوشگو نوشته و فراهم آورده «بندرابن داس» (1078 یا 1088 ـ 1170 قمری)، تذکرهنویس و شاعر هندی، متخلص به «خوشگو»، است که اثر خود را در سال 1137 قمری (مطابق با عدد «سفینه خوشگو») آغاز کرده و در سال 1147 قمری (مطابق با عدد «سفینه خوشگوی») به پایان رسانده است. سفینه او در سه یا چهار دفتر فراهم آمده بوده است که دفتر سوم آن، در سال 1995 میلادی، به کوشش سید شاه عطاءالرحمان کاکوی، در پتنه هند، به چاپ سنگی منتشر شده است. دفتر دوم آن نیز به تصحیح دکتر سید کلیم اصغر در سال 1390 در تهران در سلسله انتشارات کتابخانه مجلس چاپ و منتشر شده است.
زبانی که اکنون در منطقه آذربایجان ایران به آن تکلم میشود ترکی است. چنان که شاهدها، متنها و آثار بازمانده از گذشته نشان میدهد، قبل از رواج زبان ترکی در منطقه آذربایجان ایران، گویش آذری (پهلوی) که شاخهای از زبانهای ایرانی است در این منطقه رایج بود. قدیمیترین مرجع در این موارد گفته ابنمقفع (متوفای 142 قمری) به نقل از ابن ندیم است که زبان آذربایجان را «پهلوی» (الفهلویه)، منسوب به «فهله»، یعنی سرزمینی که شامل اصفهان و ری و همدان و ماه نهاوند و آذربایجان بوده است میشمارد.