افزوده شدن h به جایگاه بعد از مصوت بلند a نکته شناختهشدهای است. از اضافهشدن h بعد از e نیز پیش از این به اختصار بحث شده است، اما از افزودهشدن h بعد از u و o (واو معروف و مجهول) ظاهرا تاکنون بحثی به میان نیامده است. جالبتر از اینها اضافه شدن h بعد از مصوتهای یه اصطلاح کوتاه فارسی است. ما در این مقاله؛ 1. ابتدا مثالهای بیشتری برای مورد اول به دست میدهیم؛ 2. آن گاه به افزوده شدن h بعد از u و o میپردازیم؛ 3. سپس موارد دیگری از مثال «تیه» (=تیغ) را میآوریم؛ 4. بعد به افزوده شدن h بعد از مصوتهای کوتاه میپردازیم؛ 5. به دنبال آن از چند مورد خاص ظهور h بحث میکنیم؛ 6. سپس از افزوده شدن h به آغاز کلمات، قبل از مصوت گفتو گو میکنیم؛ 7. سرانجام از h به عنوان صامت میانجی بحث میکنیم.
در زمینه واژهنامه، متن دستوری و آموزش ساختارهای زبان انگلیسی، معلمان و طراحان روش تدریس و مؤلفان متون درسی با مشکلی روبرو نبودند؛ چراکه فهرستی از تألیفات فراوان در این زمینهها در اختیار داشتهاند؛ اما در زمینه اصطلاحات بهویژه اصطلاحات ساختهشده با کمک حروف اضافه و ترکیبات قیدی دست یافتن به یک منبع یا منابع جامع کاری دشوار است. این کتاب کوششی است در جهت پرکردن خلأی که در این زمینه خاص وجود دارد. سعی نویسنده در این کتبا بر آن بوده که جنبه آموزشی داشته باشد و کاربرد هر یک از اصطلاحات مورد استفاده را آموزش دهد. در واقع در این کتاب کلماتی که به عنوان حروف اضافه و اضافات قیدی کاربرد دارند، با توضیح کافی گردآوری و طبقهبندی شده است.
در در مجله فرهنگنویسی (شماره4، بهمن 1390، ص 133 ـ 145) دکتر سجاد آیدنلو درباره معنی چهار ترکیب موجود در شاهنامه، که از فرهنگها فوت شده است، بحث کردهاند. از جمله آنها «کلاه عادی» است. به نظر ایشان «عادی» در داستان عامیانه و نقالی به معنای «پهلوان»، «دلاور»، «بلند بالا» و «پرتوان» به کار رفته است. بنابراین «کلاه عادی» به معنی «مغفر بزرگ، شکوهمند و پهلوانانه» است. عادی به معنی مذکور درست است، هر چند باید آن را کاملتر کرد، ولی معنای پیشنهاد شده برای «کلاه عادی» به نظر درست نمیآید. در فرهنگها، یکی از معنیهای «عادی» را «منسوب به قوم عاد» نوشتهاند.
«لُغَتِ فُرس» یا فرهنگ اسدی نام واژهنامه مهم و قدیمی است که اسدی طوسی شاعر سرشناس سده پنجم هجری آن را تألیف کردهاست. اسدی در این کتاب برای شرح غالب لغات، شاهد یا شواهدی از شاعران میآورد. ترتیب واژههای این واژهنامه بر پایه حرف آخر آنها است. اسدی همانگونه که خود گفته، این کتاب را برای آن نوشت تا شاعران و نویسندگان پارسیزبان سرزمینهای غربی ایران که با برخی از واژههای بهکاررفته در خراسان و فرارود آشنایی نداشتند بتوانند مشکلات لغوی خود را به یاری این کتاب رفع کنند. این کتاب کهنترین لغتنامه فارسی است که در قرن پنجم قمری تألیف گردیده است. آنچه درباره این کتاب قابل توجه است، این است که دستهبندی لغات در این کتاب به شیوهای است که نشان میدهد هدف از تألیف آن راهنمایی شاعران بوده تا اگر در قافیه شعر محتاج کلمهای شدند و معنی آن را ندانستند، در این کتاب بیابند و استفاده نمایند.
یکی از قدیمیترین کتابهای مستقل درباره داستانهای پیامبران، «قصص الانبیای نیشابوری» است که در مجموع، مشتمل است بر داستان پیامبران، احوال خلفای راشدین، خاندان عباس، یزید و حجاج بن یوسف. کتاب منسوب است به ابواسحاق ابراهیم بن منصور بن خلف نیشابوری. تاریخ نگارش آن بنا به حدس مصحح، قرن پنجم هجری است. این کتاب مشتمل است بر 5 صفحه فهرست مطالب و 6 صفحه مقدمه و 2 صفحه تصویر نسخههای خطی و 478 صفحه متن و یک صفحه غلطنامه و در پایان 10 صفحه فهرست اعلام. این کتاب از نمونههای پرارزش نثر کهن دری به شمار میرود و از نظر اشتمال بر لغات و ترکیبات نادر و کهن فارسی شایسته توجه است. اهمیت دیگر قصص الانبیاء در آن است که آثار گویش مؤلف یا کاتب همراه با اختصاصات زبانی ویژهای در آن دیده میشود. از آنجاییکه در برخی موارد ثبت و ضبطهای نسخه اساس در متن چاپی انعکاس نیافته است و از آنجا که ثبت و ضبط این موارد میتواند جنبههای مبهمی از سیر تحولات تاریخی زبان فارسی را آشکار کند، لذا نگارنده بر آن شده تا این موارد را طی این رساله عرضه نماید.