تجارب السلف تألیف هندوشاه نخجوانی، در برگیرنده تاریخ خلفا و وزیران اسلامی تا بر چیده شدن خلافت عباسیان است که اولین بار به همت و با تصحیح عباس اقبال آشتیانی منتشر گردید و یکی از منابع عمده و معتبر تاریخ اسلام و اخبار خلفا و وزرا به شمار می آید. کتاب پیش رو که به قلم حسن قاضی طباطبایی تحریر شده، در تلاش است با ارائه سلسله ای از یادداشتها در حواشی تجارب السلف، به شرح لغات مشکل و تعیین محل اشعار تاریخی و شناسایی شاعران آنها و همچنین ارائه منابع و مدارک اصیل تاریخی بپردازد و مهم تر از همه این متن را با آثار مورخین معتبر مقابله کند. بررسی متن کتاب به ترتیب صفحه و سطر صورت پذیرفته است و به نکات لازم اشاره شده است. این کتاب در سال 1351 و هفت سال پس از چاپ اول تجارب السلف تصحیح اقبال آشتیانی و به همت انتشارات دانشکده ادبیات و علوم انسانی تبریز منتشر گردیده است.
عظیمترین شاهکار تاریخی که در عصر مغول به رشته تألیف درآمده و بزرگترین آثار ادبیات ایران کتاب «جامع التواریخ» تألیف خواجه رشیدالدین فضلالله است که شامل خصوصیات زندگانی و احوال مغول و عصر تسلط اینان است. این کتاب به امر غازانخان و اولجایتو در تحت سرپرستی وزیر معروف همدانی در سال 710 هـ.ق فراهم آمده و شامل سه مجلد است: جلد اول در تاریخ مغول، جلد دوم در تاریخ عمومی و عالم بنام اولجایتو، جلد سوم در جغرافیا. جلد سوم گویا از بین رفته یا تألیف نشده است.
شاکر خان (1128ق/ 1716م) از تاریخنویسان هندوستان است. از آثارش «گلشنِ صادق» (تاریخ تألیف : 1187ق) که به فارسی نوشته شده است و موضوع آن: تاریخ آدم تا اسلام و تاریخ علوم است. «گلشن صادق» نام دیگرش «حدیقه حاذق گنجینه صادق» است که وقایع و شخصیتهای زیادی را در کتابش آورده است. در زمان محمد شاه زمانی که نادرشاه به هندوستان حمله کرد، فرماندار دهلی لطف الله خان صادق بود. وی با پنج پشت به شادی عظیمآبادی میرسید. شاکرخان یکی از هفت پسر لطفالله خان صادق بود. برادرش هم عنایتخان راسخ عظیمآبادی بود. دو نسخه خطّی از «گلش صادق» در «کتابخانۀ شرقی و عمومی خدابخش» در پَتنا در هندوستان و «کتابخانۀ اندیا آفیس» در لندن نگهداری میشود. آقای دكتر چَندِر شیكر- استاد گروه فارسی دانشگاه دهلی- در حال تصحیح و چاپ "گلشن صادق" است. در حال حاضر وی با مطالعه نسخه خطی "گلشن صادق" مقدمهای به انگلیسی نوشته است.
کتاب تجربة الاحرار و تسلیة الابرار اثر عبدالرزاق بیگ دُنبُلی از جمله کتابهایی است که در زمینه تذکره نوشته شده است. این کتاب از مجموعه های نفیس و از مهمترین کتب ادبی و تاریخی است که در نیمه ی اول قرن سیزدهم هجری قمری تألیف گردیده است. این کتاب تذکره گونهای است در احوال عالمان و شاعران زمان به نثری شبیه به نثر دره نادره. ابتدای آن پس از خطبه شمهای از حال نویسنده کتاب است و بعهد در این قسمت این شاعران ذکر میشوند: اسماعیلخان قشقائی؛ میرزا محمدصدق منشی موسوی اصفهانی؛ میرزا عنایتاله اصفهانی؛ مولانا محمدباقر بهبهانی؛ شیخ مهدی؛ ضیاآ الدین یوسف بحرانی؛ سیدمهدی بروجردی؛ میرزا محمدمهدی شهرستانی؛ اسماعیل خواجوئی، محمدبن مولانا محمدرفیع اصفهانی، میرزا محمدعلیبن میرزا مظفر اصفهانی؛ میرزا محمدنصیر طبیب اصفهانی؛ میرزا ابوالقاسم مدرس؛ شیخ محمد بحرانی؛ میرزا محمدمهدی مشهدی؛ میرزا محمدجعفر یزدی متخلص باسیر؛ مولانا سیدحسین؛ مولانا مهدی هرندی؛ مولانا مهدی نراقی؛ میرزا محمدتقی تبریزی عبدالواهابی؛ آخوند ملارضا تبریزی؛ میرزا رفیعبن میرزا محمدشفیع تبریزی، مشتاق اصفهانی؛ آذر بیگدلی شاملو؛ سید احمد هاتف اصفهانی؛ عذری بیگدلی شاملو؛ صباحی؛ اسیری؛ حاجت؛ راهی؛ رفیق، صافی، طوفان، غالب، درویش عبدالمجید، نشاط، نصیب، نیازی، هجری، حاج مهدیخان سمنانی. از اواسط کتاب تاریخ اواخر دوره نادری و کشمکشهای دوران اول قاجار و سلطنت فتحلی شاه میآید و سپس از صنایع شعری و آداب دبیری مطالبی ذکر میشود و بعد مصنف پارهای از داستاهایی زمان خود را میآورد که بسیار دلکش و جالب توجه است.
کتاب تجربة الاحرار و تسلیة الابرار اثر عبدالرزاق بیگ دُنبُلی از جمله کتابهایی است که در زمینه تذکره نوشته شده است. این کتاب از مجموعه های نفیس و از مهمترین کتب ادبی و تاریخی است که در نیمه ی اول قرن سیزدهم هجری قمری تألیف گردیده است. این کتاب تذکره گونهای است در احوال عالمان و شاعران زمان به نثری شبیه به نثر دره نادره. ابتدای آن پس از خطبه شمهای از حال نویسنده کتاب است و بعهد در این قسمت این شاعران ذکر میشوند: اسماعیلخان قشقائی؛ میرزا محمدصدق منشی موسوی اصفهانی؛ میرزا عنایتاله اصفهانی؛ مولانا محمدباقر بهبهانی؛ شیخ مهدی؛ ضیاآ الدین یوسف بحرانی؛ سیدمهدی بروجردی؛ میرزا محمدمهدی شهرستانی؛ اسماعیل خواجوئی، محمدبن مولانا محمدرفیع اصفهانی، میرزا محمدعلیبن میرزا مظفر اصفهانی؛ میرزا محمدنصیر طبیب اصفهانی؛ میرزا ابوالقاسم مدرس؛ شیخ محمد بحرانی؛ میرزا محمدمهدی مشهدی؛ میرزا محمدجعفر یزدی متخلص باسیر؛ مولانا سیدحسین؛ مولانا مهدی هرندی؛ مولانا مهدی نراقی؛ میرزا محمدتقی تبریزی عبدالواهابی؛ آخوند ملارضا تبریزی؛ میرزا رفیعبن میرزا محمدشفیع تبریزی، مشتاق اصفهانی؛ آذر بیگدلی شاملو؛ سید احمد هاتف اصفهانی؛ عذری بیگدلی شاملو؛ صباحی؛ اسیری؛ حاجت؛ راهی؛ رفیق، صافی، طوفان، غالب، درویش عبدالمجید، نشاط، نصیب، نیازی، هجری، حاج مهدیخان سمنانی. از اواسط کتاب تاریخ اواخر دوره نادری و کشمکشهای دوران اول قاجار و سلطنت فتحلی شاه میآید و سپس از صنایع شعری و آداب دبیری مطالبی ذکر می شود و بعد مصنف پارهای از داستاهایی زمان خود را میآورد که بسیار دلکش و جالب توجه است.