کتابخانه مجازی ادبیات

کتابی که از نظر خوانندگان می گذرد مجموعه آثار گرانبهاییست که در طی قرنها در منقبت نابغه بزرگ بشریت علی (ع) گفته شده و مدتها وقت صرف آن گردیده تا از میان اوراق فرسوده کتابها اخراج و بعد از تطبیق و مقایسه با نسخ دیگر به این صورت در آمده است. اشعار این مجموعه از 110 گوینده انتخاب و بر هریک شرح حال کوتاهی افزوده شده عموما متعلق به کسانی است که از عهد صفویه به بعد در ایران ظهور کرده اند به دلیل آنکه مذهب تشیع تا روزگار سلطنت صفویه در ایران رسمیت نداشت و خواه و ناخواه شاعرانی که پیش از آن عهد می زیسته و به مذهب تشیع علاقه نشان می دادند به علت عدم آزادی از ساختن اشعار مذهبی خودداری کرده و اگر احیانا گوینده دست به چنین کاری میزد ناگریز از مدح خلفای دیگر بود چنانکه در یکی از قصائد سعدی این نکته کاملا آشکار است. پس در حقیقت ساختن اشعار مذهبی از عهد صفویه در ایران رواج یافت و ناگزیر مجموعه حاضر حاوی آثاریست که از آن عهد تا به امروز به وجود آمده است

عصر اوستایی، باستانی ترین عصر زبان و ادبیات ایران است که تخمینا در هزار یا یکهزار و پانصد سال پیش از میلاد مسیح آغاز گشت و آنچه از این عصر بدست ما رسیده است منحصر به نوشته اوستاست. در آغاز این عصر تیره های آریایی هند و ایران نزدیک بهم زندگی میکردند وگرچه در لهجه مختلف سخن می گفتند ولی به سخن یکدیگر آشنا بودند و قهرمانان مشترک داشتند رسوم و عبادت هم یکسان بود. ایزدان شان زمین و آسمان و مظاهر طبیعت و برخی ستارگان بودند. اینها را "دیوا" می نامیدند بهترین و باستانترین نمونه شعر این عصر را در سروده های گاتا و فصیح ترین نثر را در عبارت وندیداد می یابیم...

سنایی در آثار خویش به اقتضای سخن آیاتی از کلام اله مجید را تفسیر کرده است. در این تفاسیر او نیز مانند عارفان دیگر بیش پیش از اینکه در پی تفسیر آیه باشد در صدد بیان دیدگاه خویش است و در عین حال در برخی موارد تفسیر او با تفاسیر دیگران تفاوت دارد و از نکته سنجیهای دقیق و تصویرسازی‌های بدیع برخوردار است که ارزش عرفانی و ادبی خاص به آن می‌بخشد. در این مقاله ابتدا دیدگاه‌های تفسیری سنایی بر اساس نوع آنها طبقه‌بندی، و سپس به نقد و تحلیل آنها پرداخته شده است به گونه‌ای که نخست، نظر سنایی درباره آیات توحیدی و موارد مرتبط با آن بیان شده، و سپس تفسیر آیات مربوط به پیامبران و بویژه پیامبر اکرم (ص)، تحلیل گردیده است. بعد از آن تفسیر آیات مربوط به مسایل دیگری از قبیل آفرینش انسان، کرامت، امانت، توبه، قضا و قدر، بررسی گردیده و در همه موارد، نظر وی با نظر عارفان دیگر، مقایسه و تحلیل شده است.

براي فهم هرچه بهتر ادب فارسي، شناخت اصطلاحات عرفاني از ضروريات است؛ چرا كه عرفان و انديشه عرفاني جان مايه ادب فارسي است. از جمله اصطلاحات عرفاني، فتح و فتوح و فتح باب است كه به صورت گسترده‌اي در متون گوناگون كاربرد داشته است. در اين پژوهش با توجه به معاني مختلفي كه در جستجو و بررسي كاربرد «فتح و فتوح و فتح باب» از متون استخراج شده، سير تطور فكري و معنايي تفاسير و تاويلات عرفاني در اين مورد را از بدو پيدايش آن تا مرحله اوج و كمال و باز افول آن از نظر شخصيت‌هاي برجسته عرفاني و ادبي به صورت خلاصه نشان مي‌دهيم. اصطلاحات «فتح» و «فتوح» و «فتح باب» در بعضي جاها به جاي يكديگر به كار رفته و گاهي يكي از آنها به جاي هر سه اصطلاح به كار رفته است. با مطالعه امهات متون عرفاني و تحليلي كه از «فتح و فتوح» و «فتح باب» به دست آمده است، بايد گفت كه اصطلاح «فتح» از واژه‌هاي قرآني است كه عرفا و ادبا آن را از قرآن اخذ كرده، معاني مختلف تاويلي و تفسيري بر آن حمل كردند. نهال معنا و مفهوم عرفاني اين اصطلاحات كه از آبشخور قرآن سر برآورده بود، در گذر زمان به صورت درختي تنومند و پربار با شاخ و برگ‌ها و ميوه‌هاي رنگارنگ در آثار عرفاني ادب فارسي جلوه كرد و در نزد مولانا به كمال خود رسيد.