مولانا جلالالدین محمد بلخی یکی از برترین شاعران مرزوبوم ماست. برتری او، نخست به لحاظ حجم کار و قدرت وی در سرودن شعر و نوع روایتهای حکایات و تحلیلها و تاویلهای وی از مسایل مختلف است و دوم به جهت مقام والای معنوی و مرتبه او در جامعه آن روز است. سرودهها و نوشتههای فراوانی از وی به جای مانده که در دو قالب کلی دیوان شمس و مثنوی موجود است. این مقاله برش کوچکی است از یک تحقیق در مورد کاربرد برخی از کلمات در دیوان شمس. در اشعار مولوی واژههای کلیدی بیشماری دیده میشود. گاهی یک کلمه دارای چند معنی است و گاهی معنی مجرد است. رفت و بازگشت معنا در دالانهای ذهنی شاعره دریافت مفهوم کلمات را کمی دشوار میکند. برای یافتن تمامی معانی موجود در یک کلمه باید آن کلمه را نه تنها در بیت مورد نظر، بلکه با کل غزل و منظور شاعر از شرح آن حکایت یا روایت گفته شده، قیاس کرد و در نظر داشت.
در این مجموعه، دو رساله کوتاه از حکیم "عمر خیام"، متن عربی و ترجمه فارسی به طبع رسیده است .در رساله اول، سه مسئله مطرح و پاسخ داده شده است .این مسائل درباره نفوس ناطقه، حوادث امکانی باطل، و اثبات وجود زمان به حرکت و حد حرکت، و سپس قائم نبودن حرکت به ذات خود، است .رساله دوم نیز "پرتوی عقلانی بر موضوع علم کلی "نام دارد .
کتاب حاضر نظریات تمام مکاتب مختلف جهان و فلاسفه ای را که در زمینه ارائه مدل انسان کامل سخن گفته اند، بررسی نموده و بالاخره در درس پنجم انسان کامل از دیدگاه: فارابی - عرفا - مولوی (متفکران اسلامی) ارائه شده است.