کتابخانه مجازی ادبیات

در این کتاب کوشیده شده تا درباره نکاتی درباره حافظ و شعر او بررسی صورت گیرد؛ از قبیل: بیان روند زندگانی حافظ برگرفته از متون و منابع معتبر علمی و تاریخی با استفاده از اشعار شاعران نوپرداز معاصر؛ نگاهی به ابعاد و زوایای شخصیت حافظ؛ چرایی تفأل به حافظ و چگونگی تفأل‌زدن؛ تدوین فصلی با نام فرهنگ واژگان اشعار حافظ با بیش از دوهزار واژه؛ فراهم کردن فرهنگ اشارات و تعبیرات عرفانی اشعار حافظ با بالغ بر پانصد واژه.

کتاب «کشف المحجوب» که در واقع پرده‌گشای اسرار حیات و درون گروهی از عاشقان و شیفتگان جمال محبوب ازلی و ابدی است، جلوه‌گاه ایمان و ذوق و دانش بزرگمردی است که گرچه شرح کاملی از احوال وی در دست نیست، ولی همین اثر عظیم نماینده وسعت اطلاعات او در علوم قرآنی و احادیث و عرفان است. در این کتاب خلاصه‌ای گویا از شرح زندگی افراد مندرج در کتاب «کشف المحجوب» هجویری ارائه شده و علاقمندان و عرفان‌پژوهان را در شناخت هرچه بهتر مندرجات کتاب به‌ویژه شخصیت عارفان و مشایخ راهنما است.

شادروان لعلی در سال 1352 قمری در شهر ایروان تولد یافته و در بیست‌سالگی همراه پدرش به تبریز مهاجرت کرده و در سرای میرزاجلیل مشغول به تجارت بودند. در این زمان هر روز چند ساعت به تحصیل علوم مقدماتی می‌پرداخت. بعد از فوت پدرش از کار بازاری و تجارت دست کشید و تمام اوقات خود را به فراگرفتن فن پزشکی ممحص گردانید. در تبریز مطبی در کوی راسته کوچه دایر کرد و به طبابت مشغول شد و شهرتی بسزا یافت و طبیب مخصوص ولیعهد وقت (مظفرالدین میرزا) شد. پس از مدتی اقامت در تبريز به طهران سفر کرد. با بزرگان پايتخت آشنائی يافت و با ناصرالدين شاه به فرنگستان رفت. در زمان سلطنت مظفرالدين شاه ملقب به شمس الحکما شد، بعداْ به اسلامبول و مصر و قفقاز و عراق عرب رفت و در 1325 هجری درگذشت. لعلی شاعری قوی طبع بود. ديوان او مشتمل بر اشعار فارسی و ترکی است. بعضی از اشعار او به قدری روان است که حد ندارد. بسياری از اشعار او زبانزد مردم تبريز است. وی علاوه در شعر و شاعری، در سرعت جواب و بذله‌گوئی آيتی بود. لطايف منقول از او کاملاْ ذوق سرشار او را می‌رساند.

آذربایجان در طول تاریخ ایران همواره یکی از کانون‌های فرهنگ، ادب و هویت ایرانی بوده و در دوره معاصر نیز جایگاه رفیعی یافته است. یکی از ویژگی‌های دوره مشروطه، توجه و اهتمام به امر تعلیم و تربیت و امور فرهنگی در ایران و به ویژه آذرباجان است. یکی از افراد شاخص در این زمینه مرحوم محمدعلی صفوت (1260 ـ 1335) است. از جمله تألیفات ارزشمند ایشان همین کتاب «تاریخ فرهنگ آذربایجان» است. این کتاب از جنبه‌های گوناگون دارای اهمیت است: نخست آنکه آن را باید کارنامه فعالیت‌های خود مؤلف در عرصۀ ایجاد پایه‌های فرهنگ آذربایجان به حساب آورد. در حقیقت این کتاب شرح پرملال و تلاش وی در این عرصه است که با بیان و قلمی شیوا به نگارش آمده است. از سوی دیگر این کتاب بخشی از تاریخ فرهنگی معاصر آذربایجان در پنجاه‌سالۀ از مشروطه تا تحولات شهریور 1320 است. ضمن اینکه در این اثر نام و یاد تعدادی از چهره‌های گمنام تاریخ و فرهنگ آذربایجان گرامی داشته شده است. افزون بر این اطلاعات ارزشمندی از بزرگان فرهنگی و ادبی و علمی همچون میرزا حسن رشدیه، ادیب خلوت آشتیانی و فکری آشتیانی، فیوضات، حاج محمد نخجوانی و ... را می‌توان یافت. در این کتاب اطلاعات جالب تاریخی از جمله تعدیات و دسیسه‌های توسعه‌طلبانه قشون ترک عثمانی و روسیه تزاری در آذربایجان هم وجود دارد که می‌تواند مورد استفاده تاریخ‌پژوهان قرار گیرد. از سوی دیگر این مجموعه را می‌توان یک جُنگ ادبی هم به حساب آورد؛ زیرا مؤلف خود شاعر بوده و در قسمت‌های مختلف به فراخور حال و مقال از اشعار و مطالب ادبی خود و دیگران درج نموده است و همچنین آیات و روایات به ویژه جملات قصار مولا علی (ع) را به فراوانی استفاده کرده است.