کتابخانه مجازی ادبیات

کتاب حاضر از آثار "سلطان" شاعر غزلسرای اوائل عصر قاجار است. او با اینکه سراسر ادوار عمر خود را در تنعم و آسایش بسر برده معذلک غزلهای او پر از سوز و گداز از حسرت و حرمان است. اگر منبع الهام شاعر را محرومیت بدانیم سلطان با اینکه نازپرورده تنعم بوده ولی اثر بدیع و جاویدی از خود باقی گذارده است. شعر ایشان در کمال فصاحت و عاری از هرگونه پیرایه و تکلف است و با اینکه سرشار از تشبیهات فزون و استعارات فراوان است بسیار جذاب و بی اندازه گیراست و مایه آن همان سوز عشق و آتش شوقی است که در نهاد او نهفته است. سلطان در سخن پیرو سبک عراقی است و در غزل از شعر سعدی الهام گرفته است، البته با تصرفاتی که زمان شاعر قهرا در طرز ادای سخن او داشته است. او در مثنوی و رباعی و سایر فنون شعری هم سرآمد اقران است اما هیچکدام آنها به پایه غزل او نمی رسد. سلطان شاعر عارف مشربی است که در عین وسعت فکر کلامش در کمال شیوایی است، آثاری که از او بجای مانده منحصر به نسخه است.

یوسف و زلیخا که اصل قصه آن به نام احسن القصص در قرآن مجید آمده است و بزرگ‌ترین داستان واقعی و یقیناً آموزنده کتاب آسمانی است، شاعران فارسی به شعر ساخته و پرداخته‌اند؛ ولی آنچه از این داستان را خاوری شیرازی این شاعر خوش‌قریحه به نظم درآورده، چیز دیگری است. او سراینده‌ای تواناست که تأویلات لطیف و تشبیهات بدیع و مضامین کاملا نغز و پسندیده در گفته‌های خود به کار برده و کلامش به حسن عقیده و ایمان راسخ عجین است.