ابوحاتم مظفر اسفرازی (حدود 506 – 437 ق) از حکما، دانشمندان و منجمینی است که در نیمه دوم قرن پنجم زیسته و با عمر خیام و نظامی عروضی همعصر بوده است. از احوال او مطلبی به دست نیامده ولی در کتب معاصرین وی مقام و مرتبه علمی او ستوده شده است. کتاب آثارعلوی یا جو کائنات وی درباره یکی از هشت قسم علوم طبیعی نگاشته شده. آثار علوی، به دانشی می گویند که در آن از علل و اسبابی بحث شود که از ترکیب عناصر و مزج پدید نیامده باشند و خود به سه گونه تقسیم می شود علومی همچون علل تشکیل رعد و برق، کوه ها، رودها و معادن. از ابوحاتم آثار زیادی در نجوم و کواکب و ... در کتب معاصرین وی ثبت شده که امروزه تنها دو اثر او به دست ما رسیده است. ابوحاتم در آثار علوی مطالب علمی را به زبان ساده و نثری روان بیان کرده است. محمد تقی مدرس رضوی این اثر را از روی سه نسخه تصحیح کرده و آن را در سال 1356 به طبع رسانده است.

منابع مشابه بیشتر ...

62b83d4c61ef5.jpg

کتابنامه علوم ایران

غلامحسین صدری افشار

این کتابنامه برای معرفی کتابهایی است که ایرانیان به زبان فارسی نوشته اند یا از زبانهای دیگر به فارسی ترجمه کرده اند. از این رو نه شامل همه کتابهای فارسیست و نه همه کتابهای ایرانی. در این کتابنامه جز برخی موارد استثنایی تنها کتابهای موجود معرفی شده است. حیطه این کتابنامه به علوم خالص و علوم و فنون تجربی محدود شده است، ولی از آنجا که بسیار خلاصه و مختصر است و با کتابنامه های توصیفی یا انتقادی تفاوت دارد، در آن از انتخاب غث و سمین و سبک و سنگین خودداری شده است، و همه کتابهای این مقولات در کنار یکدیگر آمده است. تقسیم موضوعی کتابهای قدیم بسیار سخت است و بسا که در یک کتاب همه مباحث علوم طبیعی، در کتاب دیگر همه مقولات ریاضیات، نجوم و فیزیک مطرح شده است. روش فرنگی بر این کتابنامه هم حاکم بوده و از ترتیب الفبایی نام مولف پیروی شده است، این کتابنامه تا پایان سال 1345 شمسی را در برمی گیرد و کتابهای پنج سال اخیر به مجلد آینده موکول شده است.....

6113ddb38bc55.jpg

استخراج آبهای پنهانی

ابوبکر محمدبن الحسن الحاسب الکرجی

استخراج آب‌های پنهانی (به عربی: النباط المیاء الخفیه) کتابی است که در حدود سال ۱۰۱۰ میلادی توسط ابوبکر کرجی نوشته شده است. کرجی این کتاب را برای ابی‌غانم معروف بن محمد نوشته و در آن حاصل یافته‌ها و تجربه‌های شخصی خود و آنچه که پیشینیان دربارهٔ حفر قنات گفته و نوشته‌اند را آورده است. این رساله با وجود اینکه به مسائل علمی پرداخته اما چندان مورد استفاده قرار نگرفته و در زمان خود به دست فراموشی سپرده شده است. در واقع آنان که می‌توانسته‌اند از آن بهره‌مند شوند (یعنی مقنیان) خیلی کم قادر به خواندن بوده‌اند، حتی بعضی کاملاً بی‌سواد بوده‌اند، به ویژه در مورد زبان علمی آن زمان، یعنی زبان عربی. حتی با فرض اینکه قادر به خواندن متن عربی بوده‌اند، تردیدی نیست که قادر به درک سطح علمی این رساله نبوده‌اند. کرجی در این کتاب به وضوح از کرویت و نیروی جاذبه زمین و قوانین تعادل و حرکت که چندین قرن بعد توسط دانشمندان اروپایی (گالیله و کپلر و نیوتن و ...) مطرح شد سخن می‌راند. «استخراج آب‌های پنهانی» نخستین بار در سال ۱۹۴۱ و در دانشگاه اسلامی حیدرآباد به زبان عربی چاپ شد. پیش از آن سه نسخه دستنوشت از آن وجود داشت. حسین خدیو جم در سال ۱۳۴۵ خورشیدی (۱۹۶۶ میلادی) این کتاب را ترجمه و بنیاد فرهنگ ایران آن را منتشر کرد.