کتابخانه مجازی ادبیات

ساخت‌شکنی یکی از پویاترین و جاذب‌ترین موضوعات در حوزه نظریه‌های ادبی است. نوشته‌هایی که در این زمینه به زبان فارسی موجود است، با همه ارج و ارزش خود، اغلب پیچیده، دشوار و دیریابند. هدف نویسنده در این کتاب در گام نخست، ساده‌سازی مفهوم ساخت‌شکنی و سپس کوشش برای تبیین بیشتر آن به کمک تحلیل داستانی از نظامی گنجه‌ای بوده است.

شرح غزلیاتی از حافظ که تقریرات استاد بدیع‌الزمان فروزانفر در دانش‌سرای عالی و دانشکده ادبیات در سال 1319 شمسی است و تحریر دکتر حسین بحرالعلومی، قسمت اول در مجله یغما سال بیست‌وسوم (1349) و سال بیست‌وچهارم (1350) انتشار یافت. سپس در مجموعه مقالات و اشعار استاد که به کوشش عنایت‌الله مجیدی در سال 1351 منتشر شد. این رساله شرح دو غزل خواجه است: 452 و 481 چاپ قزوینی و 443 و 472 خانلری. غزل اول در این شرح پانزده بیت و در قزوینی و خانلری چهارده بیت است و غزل دوم در قزوینی و خانلری هشت بیت و اینجا هفت بیت است. قسمت دوم در مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران سال بیست‌ودوم که به یاد استاد انتشار یافته و شامل غزل 218 قزوینی و 212 چاپ خانلری است.

تلمیح یکی از تکنیک‌های مطرح در دایره بدیع است و به تعبیر دقیق‌تر از تکنیک‌های بدیع معنوی به شمار می‌رود. در این کتاب تمامی اشاره‌ها و تلمیحات مطرح در شعر شاعران معاصر بررسی شده، مورد دقت و تأمل قرار گرفته و شرح داده شده است؛ به گونه‌ای که زمینه وسیعی برای درک معانی شعرهای بررسی‌شده فراهم آمده است. از آنجا که محدوده شعر معاصر بسیار وسیع است و شامل شاعران فراوانی می‌شود، برای دقیق‌تر بودن و علمی‌تر شدن کار، تلمیحات به دو دوره کلی تقسیم شده است: از سال 1301 تا سال 1357 و از سال 1357 به بعد. دوره اول عمدتاً شامل شاعران مطرح قبل از انقلاب می‌شود. دوره دوم نیز شامل شعرها و شاعران پس از انقلاب است. در این کتاب تملیحات دوره اول شعر معاصر بررسی شده است. از بین شاعران دوره اول این شاعران انتخاب شده‌اند: اخوان ثالث، سهراب سپهری، شفیعی کدکنی، فروغ فرخزاد، نیما یوشیج و شاملو.

این کتاب نقد و بررسی‌ای کوتاه در شعر صائب و سبک هندی می‌باشد. در فصل اول کتاب نویسنده به طور گذرا اشاره‌ای به نقص‌ها و کاستی‌های تذکره‌ها کرده است. فصل دوم کتاب اختصاص به نقد و بررسی شعر صائب تبریزی دارد. در این فصل دو جنبه عمده شعر او از هم جدا شده و در دو قسمت جداگانه مورد بررسی قرار گرفته است یعنی از جنبه‌های نقد صورت و نقد معنی. مهم‌ترین ویژگی سبکی در شعر صائب از رهگذر یک نازک‌کاری و ظریف‌سازی در تمثیل ایجاد می‌شود؛ بنابراین فصل سوم اختصاص به بررسی تمثیل دارد. با بررسی اشعار صائب معلوم می‌شود که در شعرهای او پیوسته صورت‌های مکرری وجود دارد؛ صورت‌های مختلفی که از سطح کلمه آغاز شده و تا سطح کلام ادامه می‌یابد. تکرار و نقد تکرار مبحثی است که در فصل چهارم کتاب بدان پرداخته شده است. فصل پایانی کتاب نیز اختصاص به بررسی بدیع در اشعار صائب دارد.