کتابخانه مجازی ادبیات

موضوع این کتاب، بررسی و شناخت و شناساندن متون نثر ادبی تاریخی است که از قرن پنجم تا آخر قرن نهم هجری در ایران به رشته تحریر درآمده‌اند. در این گفتار هدف بررسی و مقایسه تاریخ‌ها به صورت عام نیست، بلکه معرفی و شناخت تاریخ‌هایی است که به نثر مرسل یا نثر متکلف و مصنوع در فاصله این قرون نوشته شده‌اند. این مسئله، آشنایی با کتب تاریخی و معرفی آنها را نیز دربر می‌گیرد.

این کتاب از منابع معتبر در تاریخ مغول است؛ زیرا مؤلف آن سال‌ها در دربار ارغون و هولاکو و پسرانش اباقا و تگودار، صاحب منصب و شاهد بسیاری از رخدادهای آن دوره بوده و برخی حوادث گذشته را نیز از شاهدان آنها و از خاندان خود که از درباریان خوارزمشاهیان و مغولان بوده‌اند، شنیده بوده است. این کتاب افزون بر اهمیت تاریخی، از لحاظ ادبی نیز بسیار مهم است و نمونه‌ای برجسته از نثر فنی، مصنوع و فاخر دبیرانه پارسی در سده هفتم قمری به شمار می‌رود. جوینی این کتاب را حدود سال 650 قمری و شاید در 651 آغاز کرده و به سبب آنکه سالیانی چند پیوسته در سفر به مغولستان و بازگشت از آن دیار به ایران بوده است، این کار به کندی پیش رفته و در سال 658 قمری، یعنی دو سال بعد از گشوده شدن بغداد به دست هولاکو و استقرارش در ایران به انجام رسانیده است. جلد اول این کتاب شامل تاریخ چنگیز و فتوحات او، دوران سلطنت اوگتای قاآن و سلطنت گیوک‌خان؛ جلد دوم شامل تاریخ خوارزمشاهیان و قراختائیان، گورخانیان و سرگذشت حکام و شحنگان مغول در عهد اوگتای قاآن تا ورود هولاکو؛ و جلد سوم شامل تاریخ منکوقاآن و تفصیل حمله هولاکو به ایران، قلع و قمع اسماعیلیه و تاریخ ملوک اسماعیلیه الموت و شرح مذهب اسماعیلیان تا انقراض‌شان است.