کتابخانه مجازی ادبیات

هاشم اعتماد سرابی نویسنده کتاب، در مورد موضوع کتاب می گوید: این نوشته ها یک قسمت از مقالاتی است که در این چند ساله در روزنامه خراسان چاپ شده است، چیزهایی که پیرامون مسائل مختلف نوشته ام. که البته مثل نماز آن مردک گلستان چیزی نبوده که به کار آید. از سستی و نقص اما چرا باز به شکل کتابی در می آید منکه هنوز از رنج شرم "اسائه ادب" فارغ نیامده ام، واقعه ایست مشکلم... احساسی است و امیدی گنگ و خام و اگر با این همه، کمک کوچکی به درک درست شده باشد خود را ماجور یافته ام.

موضوع کتاب حاضر در مورد زندگی نامه امیر عنصرالمعالی کیکاووس نویسنده کتاب قابوسنامه تالیف غلامحسین یوسفی که توسط انتشارات دانشگاه تهران منتشر شده است.

از اواخر قرن پنجم و اوایل قرن ششم هجری، تقریبا همدوش با نثر ساده و بی تکلفی که دنباله نثر دوره سامانی وغزنوی بود، شیوه‏ای در نثر فارسی بوجود آمد که بتدریج آن را از صورت ساده و روان و مرسل و دور از تکلفات و پیرایه‏ های لفظی و آرایشهای صوری دور ساخت و در طی قرنهای ششم و هفتم تقریبا جای آن را بگرفت. دلایل عمده‏ این تحول را در عوامل ذیل می‏توان خلاصه کرد: گذشتن مدتی بالنسبه مدید از حمله عرب و انقطاع تدریجی رابطه ادبی ایرانیان با گذشته خود. نفوذ و قوت روز افزون دیانت اسلام و علوم متعلق بدان، همچون علم قراءت و تفسیر و فقه و کلام، که خود متضمن رواج و اشاعه زبان و ادب عرب نیز بود و درک و فهم و تعلم و تعلیم این علوم جز با اطلاع بر دقایق آن زبان‏ امکان نداشت، و ایجاد مدارس متعدد علوم دینی در نقاط مختلف ممالک اسلامی از جمله ایران. کثرت مؤلفات بدیع در ادب وبلاغت عرب که مدار آن بیشتر بر توجه به بدایع لفظی و ارزش خاص لفظ در کلام بود، ورغبت فراوان نویسندگان و منشیان و مترسلان در فراگرفتن فن انشا و ترسل بدین آثار. پیمودن نثر فارسی مراحل ابتدایی خود را در شیوه ساده نویسی و رسیدن آن بذروه کمال خود در این طریق، میل و توجه خاص نویسندگان فارسی زبان بر متوقف نماندن این سیر تکاملی، وتحقق بخشیدن بدان بوسیله سرمشق قرار دادن آثار مصنوع و متکلف ادب عرب، و بوجود آوردن آثاری شبیه بدان درنثر فارسی.

آنچه در این مجموعه گرد آمده است، نمونه‌هایی است زیبا و قطعاتی سودمند و آموزنده، ریخته قلم استادان باتجربه و تراویده طبع سخنوران سخن‌شناس که از میان انبوه نوشته‌ها و شعرهای رنگارنگشان برگزیده شده است. نوشته‌ها بر مسائل اجتماعی و فنی و سرگذشت بزرگان و ناموران و باریکی‌های اندیشه و راه و رسم و عادات و آداب نیکشان و داستان‌های پرنکته و لطیفه و مباحث تاریخی مشتمل است و در همه آنها کلام استوار و عبارات جاافتاده و ترکیبات نیک به‌هم یافته و الفاظ دال بر معنی مقصود و لغات تراش خورده است. زمان نگارش قطعات و سرایش اشعار حدود ده قرن گستردگی دارد و بنابراین خود گویای دریافت تحول‌های تدریجی که از خواص زبان‌های زنده است و دگرگونی‌های لفظی و معنوی و مرگ و توقف یا تولد و سیر الفاظ و مفاهیم آنها تواند بود و این سیر تدریجی و تکمیلی یا تحولی را به‌خوبی نشان تواند بود.