حسن بن محمد بن حسن قمی ( وفات 406 قمری) از بزرگان علمای امامیه و معاصر شیخ صدوق بود. وی کتاب تاریخ قم را در سال 378 قمری و به تشویق صاحب بن عباد نگاشت. اعتبار این کتاب از نظر مباحث مربوط به عایدات و خراج شهر و اطلاعاتی است که تا حد زیادی تکمیل کننده منابع تاریخی دیگر می باشد. تاریخ قم همچنین از لحاظ زبانشناسی حائز اهمیت است زیرا حاوی واژهها و اصطلاحات اختصاصی و لغات محلی است. در حال حاضر هیچ یک از نسخههای اصلی کتاب در دسترس نیست. نسخه پیش رو ترجمه فارسی حسن بن عبدالملک قمی است که در حدود 805 قمری صورت گرفته است. متن عربی این کتاب در بیست باب و پنجاه و یک فصل تنظیم شده بوده، در حالی که ترجمه فارسی شامل پنج باب نخست آن است. نثر ترجمه فارسی، با وجود واژهها و اشعار عربی، ساده و روان است. کتاب حاضر با تصحیح سید جلال الدین تهرانی و توسط انتشارات توس در سال 1361 در دسترس علاقمندان تاریخ و فرهنگ ایران قرار گرفت.
جلد پنجم از نامواره دکتر محمود افشار مقاله ها و گفتارهایی است در زمینه های مربوط به تاریخ ایران، قلمرو زبان فارسی، تحقیقات ادبی، مباحث شعر فارسی، مسائل فنی زبان فارسی، عقاید سیاسی دوره قاجار، اسناد تاریخی، وضع فرهنگی و اجتماعی یزد و یادداشتها و اسنادی است که با زندگانی دکتر محمود افشار متناسب است. مقاله ها به ترتیب تاریخ دریافت آنها به چاپ رسیده است.
بخش نخستین کار نویسنده این سطور بررسی سبک سخن سورآبادی از خلال قصه ها و ترجمه ها بود، و ازین حیث زبان قصه ها بیشتر درخور توجه می نمود، چرا که زبان ترجمه عموما به لحاظ تقیّد بسیار گزارشگران کلام خدا در روزگاران گذشته بر این که سخنی به خطا گفته نیاید و کلمه ای به نادرست ترجمه نشود بسا که از شیوه زبان قرآن متاثر می شد و از هنجار زبان پارسی دور می گشت. اما زبان قصه از این تقیّد و تعهّد به دور است و روح زبان گوینده در آن بیشتر نمودار. با این حال، نویسنده ترجمه های قرآن را نیز درین بررسی از نظر دور نداشت و هر نکته ای را که قابل بحث و بررسی می یافت و نتیجه ای به گمان او از آن به دست می آمد یادداشت می نمود. حاصل این همه، خصوصیات زبانی ابوبکر عتیق را در دو بخش جداگانه زبان قصه ها و زبان ترجمه ها زیرعنوان یگانه "شیوه گفتار" مصنف درین کتاب فراهم آورد. بخش بعدی، بررسی مسائل لغوی قصه های کتاب بود. این کتاب ازین نظرگاه بس سودمند و قابل اعتنا است. گنجینه ای است که بسیاری از مفردات و ترکیبات سره و زیبای فارسی را در آن می توان دید. از این رو نگارنده تلاش کرد که تا می تواند همه آن مروارید های نفیس و گرانبها را از ژرفای کتاب برآورد و در مواردی که گاه ذکر مثال هایی از دیگر کتاب های استوار نظم و نثر کهن پارسی دربایست می نمود به ایراد نمونه ای از آن ها بپردازد، تا هم معانی آن کلمات را با آن شواهد روشن تر نماید و هم برای مقایسه کاربرد آن واژگان در کتاب سورآبادی و آثار دیگر استادان زبان فارسی زمینه ای فراهم آورده باشد. آخرین بخش کتاب شامل دو فصل است: فصل اول این بخش راجع به برابرهای قرآنی واژه های فارسی است و بخش دوم آن، معادل های فارسی واژه های قرآن است.