پیشینه شخصیت در آثار داستانی مسئلهای است که از مدتها پیش وجود داشته، اما در ایران کمتر به آن پرداخته شده و بیشتر به صورت جزیی و گذرا مطرح بوده است. در این مقاله پیشنمون و انواعِ آن در ادبیات داستانی به ویژه در داستانهای شهریار مندنیپور بررسی و تحلیل میشود. شهریار مندنیپور در زمینههای ادبیات کودک و نوجوان، رمان بزرگسال و به ویژه داستان کوتاه قلم زده است. مندنیپور شش مجموعه داستان کوتاه دارد. وی به طرزی شگفتانگیز از انواع پیشنمونهای هنری، ادبی، سیاسی و جز آن بهره برده است. مندنیپور در شخصیتپردازی آن چنان هنرمندانه عمل کرده است که گویی شخصیتی منحصربهفرد را آفریده است و شخصیت داستانی او پیش از این، نمونهای نداشته است. افزون بر این خواننده با مطالعه این مقاله با بخشی از تکنیکهای هنرمندانه و ظرایف شخصیتپردازی شهریار مندنیپور نیز آشنا میشود.
کتاب هزار و یک حکایت یکی از تالیفات مرحوم خلیل خان ثقفی است. ایشان در پاریس به مطالعه کتب مختلفی از آثار نویسندگان عربی، مراکشی، الجزایری، فرانسوی، ژاپنی، چینی، انگلیسی، آلمانی که حکایات را نوشته بودند نمود و مصمم گردید که با اطلاعات شخصی حکایات مختلفی را بهم درآمیزد و اندک اندک آنرا تا پانصد حکایت درآورد ولی با فرصتی که در مدت یک سال بدست آورد و شور و ذوقی که پیوسته در تدوین کتاب از خود ابراز می نمود کم کم حکایات گردآورده او از یک هزار تجاوز نمود و نام آنرا هزار و یک حکایت نهاد و پس از بازگشت به میهن حک و اصلاح مختصری نمود و نام آنرا هزار و یک حکایت نهاد و منتشر نمود...
در این داستان پلیسی جنایی، احمد به همدستی سه نفر از دوستانش دست به آدمربایی مسلح میزند .آنان، سرمایهداری به نام پرویز پازوکی را میربایند .در این ماجرا احمد، راننده پازوکی را به قتل میرساند و در پی آن وقایعی رخ میدهد که داستان براساس آن شکل گرفته است.
تلمیح یکی از تکنیکهای مطرح در دایره بدیع است و به تعبیر دقیقتر از تکنیکهای بدیع معنوی به شمار میرود. در این کتاب تمامی اشارهها و تلمیحات مطرح در شعر شاعران معاصر بررسی شده، مورد دقت و تأمل قرار گرفته و شرح داده شده است؛ به گونهای که زمینه وسیعی برای درک معانی شعرهای بررسیشده فراهم آمده است. از آنجا که محدوده شعر معاصر بسیار وسیع است و شامل شاعران فراوانی میشود، برای دقیقتر بودن و علمیتر شدن کار، تلمیحات به دو دوره کلی تقسیم شده است: از سال 1301 تا سال 1357 و از سال 1357 به بعد. دوره اول عمدتاً شامل شاعران مطرح قبل از انقلاب میشود. دوره دوم نیز شامل شعرها و شاعران پس از انقلاب است. در این کتاب تملیحات دوره اول شعر معاصر بررسی شده است. از بین شاعران دوره اول این شاعران انتخاب شدهاند: اخوان ثالث، سهراب سپهری، شفیعی کدکنی، فروغ فرخزاد، نیما یوشیج و شاملو.
این کتاب نقد و بررسیای کوتاه در شعر صائب و سبک هندی میباشد. در فصل اول کتاب نویسنده به طور گذرا اشارهای به نقصها و کاستیهای تذکرهها کرده است. فصل دوم کتاب اختصاص به نقد و بررسی شعر صائب تبریزی دارد. در این فصل دو جنبه عمده شعر او از هم جدا شده و در دو قسمت جداگانه مورد بررسی قرار گرفته است یعنی از جنبههای نقد صورت و نقد معنی. مهمترین ویژگی سبکی در شعر صائب از رهگذر یک نازککاری و ظریفسازی در تمثیل ایجاد میشود؛ بنابراین فصل سوم اختصاص به بررسی تمثیل دارد. با بررسی اشعار صائب معلوم میشود که در شعرهای او پیوسته صورتهای مکرری وجود دارد؛ صورتهای مختلفی که از سطح کلمه آغاز شده و تا سطح کلام ادامه مییابد. تکرار و نقد تکرار مبحثی است که در فصل چهارم کتاب بدان پرداخته شده است. فصل پایانی کتاب نیز اختصاص به بررسی بدیع در اشعار صائب دارد.