از جمله شاعران و سخنسرایانی که در سیر عارفانه خویش از زلال سرچشمهسار اندیشههای سنایی غزنوی سیراب گشتهاند، مولانا جلال الدین محمد مولوی است. مولوی با قدرت تفکر و اندیشه خویش، با بهرهگیری از ابیات، قصص، امثال و اندیشههای سنایی غزنوی، افکار عرفانی و والای خود را با تمثیلها و تصویرهای بیبدیل و با قالبهای دلپذیرتر و استوارتر بیان کرده است. تأثیر حکیم سنایی غزنوی و آثار او را چه از نظر فکری و معنوی و چه از لحاظ بیان شعری و لفظی، در تکمیل بنای شکوهمند مثنوی و کلیات شمس به وضوح میتوان دید؛ آنگونه که گویی مولانا، با چراغ حکیم سنایی پیش رفته است، اما دقیقتر و عالمانهتر و با کلامی سختهتر و سنجیدهتر؛ چنانکه در حکایت اختلاف مردمان در چگونگی و شکل پیل و شیوه بیان داستان میتوان دید. علاقه مولانا به حکیم سنایی به گونهای است که با همه عظمت و بزرگی، همواره به نیکی از سنایی یاد میکند و حتی غزلی را در ستایش او میسراید و خود را کسی میداند که از پی سنایی و عطّار آمده است: عطار روح بود و سنایی دو چشم او ما از پی سنایی و عطار آمدیم
کتاب حاضر مشتمل بر دو گفتار به زبان فرانسوی، به خامه توانای استادان گرامی دکتر صفا و لیوه روسای محترم دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران و استراسبورگ و یک مقدمه از نویسنده در معرفی کامل نسخه خطی کتابخانه ملی و دانشگاهی استراسبورگ و شرح یکصد و شصت و هشت بیت از مثنوی گلشن راز که متاسفانه شارح عارف آن تاکنون ناشناخته مانده است. و در آخر تعلیقاتی که برای حل مشکلات و توضیح و تعریف لغات و مصطلحات عرفانی و فلسفی به کوشش نویسنده فراهم گردیده است.
این کتاب اشعار فارسی سیدجعفر موسوی حاوی الف) دو مثنوی در بحر خفیف-مخبون محذوف-یکی تحت عنوان (حدیث نفس) شامل موضوعات مختلف در حدود (1723) بیت، و دیگری (بالاخانه غمها) که از نوشته نویسنده معروف (مصطفی لطفی منفلوطی مصری) برداشته شده است و در حدود (303) بیت می باشد. ب) غزلیات ج) متفرقات د) قطعات
این کتاب با عنوان «تاریخ ادبیات افغانستان در ادوار قدیمی» برگرفته از جلد سوم دایرةالمعارف آریانا است که بدون دخل و تصرف در متن و شیوه نگارش، با رفع پارهای از اغلاط چاپی، نگارشی و اشتباهات مشهود منتشر شده است. منابع اصلی این دایرةالمعارف، لغتنامه دهخدا و ترجمه عربی دایرةالمعارف اسلام بوده است. مباحث تاریخ ادبیات افغانستان در این کتاب ذیل نه قسمت که به حصهها تقسیم و شامل عناوین جداگانه میباشد، آورده شده است.
شرف الدین علی بن شمس الدین علی یزدی، معروف به «مخدوم» و متخلص به «شرف»، از جمله شاعران و نویسندگان و مورخان و علمای مشهور نیمه دوم قرن هشتم و نیمه اول قرن نهم هجری قمری بوده است. روزگار جوانی او به کسب علوم سپری شده است و اطلاعات وسیع علمی و ادبی او را ـ چه از نظر گستردگی اطلاعات و چه از نظر تنوع تألیفات ـ میتوان در آثارش به روشنی دید. محمد مستوفی، در کتاب تاریخ یزد (جامع مفیدی) ضمن بیان شرحمفصلی از زندگی وی، او را اشرف فضلا و الطف علمای دوران خود میداند که همواره در عراق و فارس، نزد سلاطین، معزز و محترم بوده و مدتی ندیم شاهرخ میرزای تیموری بوده که از طرف وی، به لقب «مخدومی» ملقب گردیده است.