حسامالسلطنه فرزند عباس میرزا از چهرههای برجسته قاجاری در نیمه دوم قرن سیزدهم هجری است که تا پایان عمر دارای مناصب متعدد و حکمرانی ایالات مختلف بوده است. یکی از زمینههای سفرنامهنویسی در دوره قاجاریه، مربوط به سفرهای حج است. از مشهورترین آنها سفرنامه فرهاد میرزا و نایب الصدر و مخبر السلطنه است. بخش مهمی از این سفرنامهها به دلیل طولانی بودن راه، مربوط به رخدادهایی است که در درازای راه این سفر برای مسافران رخ داده است. سفرنامه حج حسامالسلطنه نیز از همین قبیل است و با وجود آنکه نظیر بیشتر سفرنامههای درباریان، به مسائل شخصی خود فراوان پرداخته، اما آگاهیهای قابل ملاحظهای از آنچه دیده به دست داده است. سفر حسامالسلطنه در شعبان سال 1297 آغاز شده و تا جمادی الثانی سال 1298 به طول انجامیده است.
نویسنده این سطور حسین فرزند مرحوم محمدهاشم مشهور به ذوالقدر شجاعی کارمند پایه 9 وزارت دارائی (ممیز مستقل حسابهای اداره کل درآمدها) که در ذیحجه سال 1374 برابر با تیر 1334 شمسی توفیق تشرف به مکه معظمه را داشتم از همان روزهای اولیه مراجعت قصد داشتم که شرح جریان این سفر روحانی را به رشته تحریر درآورم که هم خاطرات این مسافرت ثبت و ضبط شده و هم آنکه شاید برای علاقمندان راهنمای مفید و سودمندی شود ولی از بدو ورود به تهران رعایت نزاکت های اجتماعی و دید و بازدیدهای سروران عزیز و دوستان گرام مجال شروع باین کار را نمی داد اینک که فی الجمله فراغتی حاصل گردیده است اقدام به تحریر نموده و از خداوند بزرگ حسن ختام آنرا مسئلت دارم.
عظیمترین شاهکار تاریخی که در عصر مغول به رشته تألیف درآمده و بزرگترین آثار ادبیات ایران کتاب «جامع التواریخ» تألیف خواجه رشیدالدین فضلالله است که شامل خصوصیات زندگانی و احوال مغول و عصر تسلط اینان است. این کتاب به امر غازانخان و اولجایتو در تحت سرپرستی وزیر معروف همدانی در سال 710 هـ.ق فراهم آمده و شامل سه مجلد است: جلد اول در تاریخ مغول، جلد دوم در تاریخ عمومی و عالم بنام اولجایتو، جلد سوم در جغرافیا. جلد سوم گویا از بین رفته یا تألیف نشده است.