این کتاب تاریخی، حاوی مهمترین وقایع زمان جنگهای ایران و روسیه است که نسخه اصلی آن از یادداشتهای یکی از مردان وطنپرست به نام میرزا محمدصادق وقایعنگار مروزی است که یکی از منشیان دربار فتحعلی شاه قاجار بوده است. چون وزیر امور خارجه وقت ـ میرزا ابوالحسن خان شیرازی ـ در پنهان طرفدار منافع روسیه در ایران بوده، وقایعنگار روی نظر وزیر، جریان آن روز را نمیتوانسته به طوری که صورت میگرفته در وقایع روزانه منعکس نماید؛ ولی جداگانه یادداشت مینموده است تا شاید روزی به دست اهلی برسد و به سمع آیندگان برساند.
جلد پنجم از نامواره دکتر محمود افشار مقاله ها و گفتارهایی است در زمینه های مربوط به تاریخ ایران، قلمرو زبان فارسی، تحقیقات ادبی، مباحث شعر فارسی، مسائل فنی زبان فارسی، عقاید سیاسی دوره قاجار، اسناد تاریخی، وضع فرهنگی و اجتماعی یزد و یادداشتها و اسنادی است که با زندگانی دکتر محمود افشار متناسب است. مقاله ها به ترتیب تاریخ دریافت آنها به چاپ رسیده است.
محمد درخشش در مقدمه کتاب خطابه آقای سیدحسن تقی زاده می گوید: در طی سلسله سخنرانی های سال 1337 باشگاه مهرگان به علت آنکه، نهضت مشروطیت ایران قسمت مهمی از تاریخ کشور ما را تشکیل میدهد اینجانب برای روشن شدن نکات تاریک این نهضت تاریخی از دانشمند محترم جناب آقای تقی زاده درخواست نمودم مشاهدات و اطلاعات خودشان را ضمن یک یاد دو سخنرانی در باشگاه مهرگان برای معلمین بیان نمایند و بسیار از ایشان متشکرم که دعوت بنده را قبول فرمودند و در باشگاه مهرگان به ایراد یک سلسله سخنرانیهای مفید و مهم اقدام نمودند.