کتابخانه مجازی ادبیات

کسانی که در ادب فارسی از روی صدق و تانی و نه از سر هوی و تمنی، تاملی مستمر و بی وقفه به منظور کشف اصول و موازین حاکم بر ادب و فرهنگ ایران داشته اند، نیک می دانند که از جمله مظاهر توانایی شگفت آور سخن سرایان بزرگ و افسونگر فارسی زبان، آنست که با قدرت استفاده از قانون تجرید و تعمیم ذهن خلاق و آفرینشگر خویش، بخوبی توانسته اند با رویت مناظر در صحنه حیات و اندیشه در کار روزگار و ژرفکاوی در پدیده های گیتی و ترکیب آن ها با یادها و خاطره ها و خوانده ها و شنیده ها و در یک کلام دانسته ها آمیزه ای از عبرت و حکمت پرداخته و با عرضه دستاوردهای تامل و تجربه در قالب سخنان منظوم و منثور خوانندگان آثار خویش را از چشمه سار زلال ذوق سلیم خود سیراب ساخته و قریحه جمال پرست آن ها را نوازش داده، آدمیان را از زادگان طبع جویای کمال خویش برخوردار و کامیاب گردانند...

این کتاب فراهم آمده ایست از نوشته های کوتاه دهخدا، نوشته هایی جذاب، خواندنی و داشتنی که برخی از آنها بی تردید نمونه هایی ماندگار از نثر فارسی است و می تواند در نوع خود شاخص و الگوی کار نویسندگان باشد. این ها، در کتاب بزرگ و پرمطلب "امثال و حکم" پراکنده بود و گم و در همان حال به جای خود. به گلبوته های نیستان می مانست یا به ستاره هایی که ازدحام آسمان، تشخص آنها را گرفته باشد. از این نوشته ها آنچه نمودی داشت و از چند سطر می گذشت، گرد آمد. از داستان و مثل تا شرح واژه ها و کلمات قصار و جز آن. آنجا که نوشته دهخدا متکی به نوشته ای از دیگران بود، نوشته پیشین هم آورده شده تا سخن نویسنده معلق نماند. اگر نویسنده "نقل به معنی" کرده بود، از آن نگذشته و هر جا که با داستان و مثل، شعری دست به گردن بود، شعر را نیز آورده شده است.

پیش از قرن پانزدهم غیر از اهالی آسیا پای کسان دیگری نیز به امریکا رسیده بود. شاید در بین این عده کسانی از افریقا از کناره های نیل و ساحل غربی آن قاره بودند. تحقیقات اخیر پیش از پیش معلوم کرده است که معدودی از اروپاییان نیز جزو این عده بوده اند. این کتاب، بخشی از تاریخ ادبیات آمریکا را در بردارد. از دوره‌ی بلافصل بعد از کریستف کلمب، و بعداز آن که اولین نام های بزرگ چون "تاماس پین"، "کوپر"، "ادگار آلن پو" و "رابرت ویتمن" و... با شرح و تفصیل معرفی می‌شوند. در فصل چهارم به رمان، از "مارک تواین" تا "هنری جیمز" می‌پردازد و پس از آن به "الیوت"، "اوجین اونیل" و "ویلیام فالکنر"، و بالاخره به برخی از نویسندگان اوایل قرن بیستم آمریکا، نظیر "ویلبر"، "آلبی" و "موریس" می‌پردازد.

این کتاب مجموعه اسناد مکاتبات یک مستشرق انگلیسی است که در آن اطلاعات تاریخی ارزشمندی درباره وقایع سیاسی و حال و روز جامعه تبریز در دوران پس از فتح تهران در عصر مشروطه به چشم می‌خورد. نامه‌های گردآوری شده در این اثر مربوط به مکاتبات سید حسن تقی زاده از رجال سیاسی تبریز و ادوارد گرانویل براون (۱۸۶۲.م-۱۹۲۶.م) خاورشناس بریتانیایی است. نامه‌هایی از تبریز که به همت حسن جوادی و انتشارات امیرکبیر، از مجموعه اسناد شخصی براون گردآوری و ترجمه شده است مربوط به بحرانی‌ترین دوران مشروطیت در تبریز است. در سال‌هایی که تقی‌زاده این نامه‌ها را برای براون ارسال می‌کرده است تبریز تحت اشغال ارتش روسیه قرار داشته و سایه سنگین یأس و ناامیدی بر ترقی‌خواهان ایرانی گسترده بوده است.