این کتاب منتخبی از آثار سنایی و به عنوان دو واحد درس "بزرگان ادب فارسی" : سنایی، به گزینی از دیوان شاعر است که مشتمل بر 30 قصیده از قصاید دوره دوم حیات سنایی، 2 قصیده از قصاید مدحیه وی، 28 غزل، 17 قطعه، 18 رباعی و یک نامه از نامههای اوست. شرح و توضیح هر قسمت از متن، در دو بخش آمده است: در بخش اول، توضیح و معنی لغات و کنایات و اشارات و در بخش دوم برخی نکات دستوری و صنایع لفظی و معنوی بدیع
سید احمد بهشتی شیرازی، در کتاب شرح جنون: تفسیر موضوعی دیوان خواجه شمسالدین محمد حافظ شیرازی، در پی آن است تا با معرفی فرهنگ ادبی که حافظ شیرازی از متن آن برخاسته است و مطالع تطبیقی مضامین اشعار او و دیگر شعرای نامور فارسی، نقبی به کنه شعر او بزند. کتاب شرح جنون یکی از کتابهای نایاب و قدیمی است که به تفسیر موضوعی غزلیات حافظ میپردازد. (متاسفانه به دلیل عدم موجود بودن بخش پیشگفتار و مقدمه، این نسخه بدون صفحات ابتدایی منتشر شده است و محتوا مطابق نسخه نمونه آغاز میشود.) درباره لسانالغیب و مشرب او، در تفسیر شاهکارهای شعری وی دو شیوه وجود دارد. عدهای رندیهای او را ظاهری میدانند و شراب و شاهد و ساقی او را ظاهری تلقی میکنند و عدهای از آنچه او گفته تعابیر باطنی دارند. سید احمد بهشتی شیرازی از جمله گروه دوم است.
مثنوی حدیقةالحقیقه و شریعةالطریقه یا فخری نامه یا الهینامه منظومهای است به فارسی، سرودهٔ سنایی غزنوی با مضمون عارفانه. سنایی سرایش آن را در سال ۵۲۴ ه.ق آغاز کرد و در سال ۵۲۵ ه.ق به پایان رساند.این مثنوی دارای ده هزار بیت در ده باب است؛ و در بحر خفیف مسدس محذوف (فعلاتن مفاعلن فعلن) سروده شدهاست.موضوعات این کتاب، علاوه بر ستایش خدا و پیامبر و خاندان و اصحاب او، دربارهٔ عقل و علم و حکمت و عشق است. در مقایسه با دیگر آثار پر ارزش سنایی هم چون غزلها و قصائدش، حدیقةالحقیقه از همه بلندنامتر و مورد قبول طبایع مردمان بیشتری در طول سدههای متوالی بودهاست. حدیقه الحقیقه از منظومههایی است که بر بسیاری از شاعران تأثیر گذاردهاست. سنایی با سرودن این منظومه، باب تازهای را در سرایش منظومههای عرفانی در تاریخ ادب و عرفان گشود. شاعران بزرگی همچون خاقانی و نظامی به ترتیب تحفةالعراقین و مخزنالاسرار را تحت تأثیر مستقیم این منظومه سرودند و سالها بعد، عطار و مولوی سرایش مثنویهای عرفانی را به اوج تکامل رساندند. این کتاب خلاصه مفیدی از این اثر بزرگ سنایی ارائه داده است.
مولانا سراجالدین قمری آملی از شاعران زبانآور و استاد و ذواللسانین ادب ایران در نیمه دوم قرن ششم و ربع اول سده هفتم هجری است. وفات او سال 625 هجری در تبریز اتفاق افتاده و در چرنداب مدفون است. دیوان او در 6962 بیت و شامل قصاید، غزلیات، ترجیعبند، ترکیببند، قطعات، رباعیات و چند بیت پراکنده و یک مسمط و یک منظومه به نام «کارنامه» است. سخن او استادانه و بر شیوه شعرای بزرگ خراسان در قرن ششم به ویژه انوری است. شاعری است بسیار فصیح و نیرومند در خلق ترکیبات و استفاده از اطلاعات خود در آنها به همان شیوهای که در شعرای فارسیزبان از انوری تا کمال ملاحظه میشود. در این کتاب افزون بر اشارهای به زندگی و شعر او، گزیدهای از قصاید، غزلیات، ترکیببندها، قطعهها و رباعیات قمری آملی آورده شده است.
تاریخ جهانگشای کتابی فارسی نوشته عطاملک جوینی درباره تاریخ مغول و خوارزمشاهیان و اسماعیلیان الموت تا 655 قمری و از آثار مهم از نظر تاریخی و نیز ادبی به شمار میرود و نمونهای برجسته از سده هفتم قمری است. این کتاب سه جلد است؛ جلد اول در تاریخ چنگیزخان و اعقاب او تا کیوک خان؛ جلد دوم در تاریخ خوارزمشاهیان و جلد سوم در تاریخ منکوقاآن و هولاکو و اسمعیلیه. اما آنچه که از تاریخ جهانگشای، برای مجموعه شاهکارهای ادبیات فارسی انتخاب شده در 8 بخش است که 7 بخش یا گفتار آن از جلد اول، و بخش هشتم آن از جلد دوم و مربوط به سلطان جلال الدین خوارزمشاه است.