عبدالعظیم رضایی پژوهشگر تاریخ ایران باستان در کتاب حقایقی از اصل و نسب ایرانیان از آغاز تا اسلام کوشیده است تا ردپای تمدن و فرهنگ ایرانی را از گذشتههای دور جست و جو کند و گذر تاریخی و فراز و فرود زندگی مردم ایران را تا اسلام نشان دهد.
مولف این کتاب، ذیل سه فصل اطلاعاتی از دین زرتشت طی سه دوره تاریخی به دست داده است .فصل اول، تصویری است از دین زرتشت در دوره پیش از گاتاها مقارن با هزاره قبل از میلاد .در فصل دوم، تاریخ زرتشتی گری از قرن سوم تا نهم میلادی بر اساس کتب پهلوی بازگو شده است .فصل سوم که ((دوران احیا دانش در میان پارسیان)) عنوان گرفته مبحثی است که طی آن مخاطبان با تاریخ دین زرتشت از قرن نوزدهم میلادی به بعد آشنا میشوند.
دین زرتشت و نقش آن در جامعه ساسانیان، تألیف فرشته عبدالهی، همانطور که از نامش پیداست به بررسی جایگاه دین زرتشت و دستگاه حکومتی ساسانیان اختصاص دارد. مؤلف با روش توصیفی و با استناد به برخی آثار تاریخی و کتابهای پژوهشگران در این زمینه، متن خود را نگاشه است. کتاب از نظر ساختار بر دو قسمت است که هر قسمت نیز بخشهایی دارد. در قسمت نخست که مشتمل بر هشت بخش است، ابتدا در دو بخش، زندگی زرتشت (زمان و مکان او) و تصویری از او از پرتو دیدگاههای سنتی ارائه گردیده است. دو بخش دیگ، قدیمیترین بناهای مذهبی بهجای مانده از زرتشتیان و بنای دخمهها را مورد توجه قرار داده و در چهار بخش دیگر آن، مطالبی چند درباره عقاید دینی مادها، هخامنشیان و رسالت وی، محل و تاریخ ظهور زرتشت و تأثیر او بر اقوام مختلف از نظر گذرانده شده است. در قسمت دوم که دوازده بخش دارد، موضوع اصلی کتاب، یعنی نقش دین زرتشت در جامعه ساسانی بررسی گشته است. نقش دین زرتشت در شکلگیری جامعه ساسانی و پیوند این جامعه با دین زرتشت و انگیزه شاپور اول از اجازه دادن به مانی جهت تبلیغ کیش خود، موضوع سه بخش نخست است. نگاهی به عملکرد و نقش دولتمردانی همچون کرتیر، تنسر و نرسی و مواجهه با کیش زرتشت و کارهای آنها جهت گسترش آن و همچنین چگونگی پذیرش دین و باورهای مذهبی بهوسیله پادشاهان ساسانی، محتوای چهار بخش بعدی را تشکیل میدهد. نویسنده در بخشهای هشتم تا یازدهم، نقش روحانیون زرتشتی در جامعه ساسانی، ظهور مزدک و آیین مهرپرستی و زروانیسم در این دوران و چگونگی مواجهه ساسانیان با این گرایشهای جدید را بررسی کرده است. آخرین بخش این قسمت، به بررسی فرهنگ و تمدن در جامعه زرتشتی ساسانیان و تلاش شاهان این خاندان جهت رشد و بالندگی فرهنگ و تمدن ایران در این دوره اختصاص دارد.
در اين كتاب از چگونگي پيدايش پهلوي ها و آرياها و اين كه چرا پهلوي يا آريايي خوانده شده اند ، آيين آنها ، تمدن آنها ، فرهنگ آنها و سرانجام برتري آنها بر تمام مردمان آن روز، پيروزي و شكست در پيكارها ، بخردي و نابخردي شاهان وانگيزه جهانگيري و كشورگشايي و يا از دست دادن بخشي از كشور به بيگانگان و... سخن به ميان آمده است . انگيزه نوشتن اين كتاب آن است كه مردم اين سرزمين از تاريخ خود آگاهي هر چه تمامتر بيابند و بدانند كه دانش و تمدن و فرهنگ ما ازخاورو باختر نيست بلكه تمدن آنها ريشه ايراني دارد ، زيرا همانگونه كه در پيش آورده شد روزگاري كه ايرانيان تمدني بس شايان توجه داشتند آنها در توحش كامل به سر مي بردند و زيستگاه و زندگي آنها روشن نبود ، ايراني ها در تمدن و فرهنگ و آموختن آن به مردم دنيا سرآمد همه ملت ها بوده و هستند .
در اين كتاب از چگونگي پيدايش پهلوي ها و آرياها و اين كه چرا پهلوي يا آريايي خوانده شده اند ، آيين آنها ، تمدن آنها ، فرهنگ آنها و سرانجام برتري آنها بر تمام مردمان آن روز، پيروزي و شكست در پيكارها ، بخردي و نابخردي شاهان وانگيزه جهانگيري و كشورگشايي و يا از دست دادن بخشي از كشور به بيگانگان و... سخن به ميان آمده است . انگيزه نوشتن اين كتاب آن است كه مردم اين سرزمين از تاريخ خود آگاهي هر چه تمامتر بيابند و بدانند كه دانش و تمدن و فرهنگ ما ازخاورو باختر نيست بلكه تمدن آنها ريشه ايراني دارد ، زيرا همانگونه كه در پيش آورده شد روزگاري كه ايرانيان تمدني بس شايان توجه داشتند آنها در توحش كامل به سر مي بردند و زيستگاه و زندگي آنها روشن نبود ، ايراني ها در تمدن و فرهنگ و آموختن آن به مردم دنيا سرآمد همه ملت ها بوده و هستند .