زبان نوعی رفتار انسانی است که دارای طرح است؛ یعنی دارای قوانینی است ساخته و پرداخته انسان که گذشت زمان به دلیل عوامل اجتماعی آن را تغییر میدهد و از آنجا که پدیدهای است اجتماعی و کاربردی جز حمل اندیشههای انسانی ندارد. در این کتاب رفتارشناسی زبان انسان در این مباحث پیگیری شده است: تعریف زبان، زبان تاریخی، تحول صرفی، تحول معنای جمله، تحول نحوی، تحول رسمالخط فارسی تاریخی.
این کتاب دربرگیرنده مجموعه سخنرانیهای دومین دوره جلسات سخنرانی و بحث درباره زبان فارسی است که همزمان با چهارمین جشن فرهنگ و هنر در آبان سال 1350 در پایتخت تشکیل شد.این کتاب پانزده سخنرانی از سخنرانیهای این جلسه را دربر دارد که زیرنظر خود سخنرانان چاپ شده است. عناوین برخی از نوشتارها به این ترتیب است: بیماریهای زبان سازمانهای اجتماعی و اداری و نامهنگاریهای دولتی/ محمدعلی امام شوشتری، تأثیر ایران و زبان فارسی در آثار ادبی فرانسه/ حسن صدر حاجسیدجوادی، دستور زبان فارسی/ محمد خزائلی، اشتقاق در زبان فارسی/ جعفر شعار، زبان و ادب فارسی در پیشرفت زمان/ محمود شفیعی، زبان شیرین فارسی/ مسعود فرزاد، نفوذ و تأثیر فارسی در سنسکریت/ شهریار نقوی و .... .
این کتاب مجموعهای است از شش مقاله از صاحبنظران و زبانشناسان ایرانی و خارجی که بین سالهای 1348 تا 1356 در مجله «فرهنگ و زندگی» به چاپ رسیدهاند. موضوع این مقالات در باب جایگاه و کاربستهای جامعهشناسی زبان است و در آنها گفتههایی درباره مرز مشترک زبانشناسی و جامعهشناسی، زبان و گروههای قومی ـ اجتماعی، نقش زبان در تغییرات فرهنگی ـ اجتماعی و نیز مسئله زبان در دوره انحطاط فرهنگ و بحران تمدن فراهم آمده است.
شعر حافظ با آنکه بسیار ساده به نظر میرسد و همهی گروههای مردم با آیینهای گوناگون آن را میخوانند و در آن نشانههایی از باورها و دلبستگیهای خود مییابند، گاهی چنان دشوار مینماید که حافظ شناسان بزرگ هم به اشتباه میافتند و در میان آن همه پژوهشهای ارزنده و آموزنده، یک لایه از مفاهیم شعر او،گاه از ذهن استادی فرزانه هم فرار میکند و در میان انبوه بررسیهای درست گم میشود. یکی از حافظ پژوهان که حق زیادی بر گردن حافظ دوستان دارد، رحیم ذو النور است. آقای ذوالنور استادی با آگاهیهای گسترده و اندیشهیی پویا و روحیهیی توانا برای پژوهشهای ادبی است و در این اثر دو جلدی به توضیح، تفسیر و تأویل غزلیات، قصاید، مثنویات، قطعات، رباعیات و مقابلهی توالی ابیات متن مصحح علامه محمد قزوینی- دکتر قاسم غنی و مقابله با حافظ خانلری پرداخته است.
شعر حافظ با آنکه بسیار ساده به نظر میرسد و همهی گروههای مردم با آیینهای گوناگون آن را میخوانند و در آن نشانههایی از باورها و دلبستگیهای خود مییابند، گاهی چنان دشوار مینماید که حافظ شناسان بزرگ هم به اشتباه میافتند و در میان آن همه پژوهشهای ارزنده و آموزنده، یک لایه از مفاهیم شعر او،گاه از ذهن استادی فرزانه هم فرار میکند و در میان انبوه بررسیهای درست گم میشود. یکی از حافظ پژوهان که حق زیادی بر گردن حافظ دوستان دارد، رحیم ذو النور است. آقای ذوالنور استادی با آگاهیهای گسترده و اندیشهیی پویا و روحیهیی توانا برای پژوهشهای ادبی است و در این اثر دو جلدی به توضیح، تفسیر و تأویل غزلیات، قصاید، مثنویات، قطعات، رباعیات و مقابلهی توالی ابیات متن مصحح علامه محمد قزوینی- دکتر قاسم غنی و مقابله با حافظ خانلری پرداخته است.