شهریاران سلجوقی رؤسای لشکری و مربیان خود را که اغلب غلامان آنها نیز بودند و اتابک نامیده میشدند، به حکومت نواحی دوردست منصوب میداشتند. اینان و فرزندانشان در دوران ضعف سلجوقیان زمام فرمانروایی را به دست گرفته و سر به استقلال برمیداشتند و گاهی زیر لوای دیگر قدرتمندان فرمان میراندند. ارتقیان از این گروه از امرا میباشند. در این نوشتار که در ضمیمه مجله «بررسیهای تاریخی» منتشر شده، به این حکومت و پایهگذاران آن پرداخته شده است.
ر این کتاب که از سوی "اداره کل میراث فرهنگی استان تهران "انتشار یافته تلاش شده جغرافیای تاریخی و محوطههای باستانی و بناهای تاریخی فرهنگی شهرستان "شمیران "(یکی از فرمانداریهای نه گانه تهران)، شامل "لواسان " و "رودبار قصران "به تفصیل و همراه با عکس معرفی گردد .ابتدای کتاب شامل اطلاعاتی است درباره موقعیت و اهمیت جغرافیایی شمیران، تقسیمات کشوری و فرمانداری شمیران، جغرافیای تاریخی و وجه تسمیه رودبار قصران داخل، کوهها و رودها و راههای رودبار قصران، اقوام ساکن در طبرستان قبل از مهاجرت آریاییها، تاریخ رودبار قصران از دوره آشوریها و مادها و هخامنشیان تا دوره قاجار (به ویژه دوره علویان آل بویه، غزنویان، اسماعیلیان، مرعشیان، چلاویان، جلالیان، تیموریان و آل کیا) .سپس آثار باستانی و تاریخی فرهنگی "دشت لار"، "لواسان بزرگ "و "رودبار قصران"، به ترتیب و تفکیک شهرها و روستاهای آنها معرفی شدهاند که عموما شامل محوطههای باستانی، قلعهها، امامزادهها، کاروانسراها، قبرستانها، رباطها، تپههای باستانی، مساجد و حسینیهها، حمامها، کاخها، مناظر طبیعی، باغها و سایر بناهای باستانی تاریخی است . در پایان کتاب فهرست منابع و فهرست محوطهها و بناهای تاریخی فرهنگی شمیران (لواسان و رودبار قصران)، همچنین نقشه موقعیت جغرافیایی آثار یاد شده (نقشه باستان شناسی) آمده است
جلد پنجم از نامواره دکتر محمود افشار مقاله ها و گفتارهایی است در زمینه های مربوط به تاریخ ایران، قلمرو زبان فارسی، تحقیقات ادبی، مباحث شعر فارسی، مسائل فنی زبان فارسی، عقاید سیاسی دوره قاجار، اسناد تاریخی، وضع فرهنگی و اجتماعی یزد و یادداشتها و اسنادی است که با زندگانی دکتر محمود افشار متناسب است. مقاله ها به ترتیب تاریخ دریافت آنها به چاپ رسیده است.
موضوع کتاب پیشینه خاندان باو، سرگذشت خاندان ساسانی است از کیوس تا سرخاب و گوشه ای از تاریخ گذشته طبرستان را روایت میکند. نگارنده چراغعلی اعظمی سنگسری است و این مقاله در ضمیمه مجله بررسیهای تاریخی شماره 4 سال هشتم به چاپ رسیده است.
همزمان با انقراض شاهنشاهی ساسانی و اندکی پس از آن، چند خاندان از شهزادگان و بزرگان ایران بر گیلان و طبرستان و گرگان مستولی شدند و سالیان دراز به آئین ساسانیان به فرمانروایی ادامه دادند که یکی از اینان عبارت بودند از «سوخرائیان یا قارنوند» که از سال 163 تا 225 هجری در این منطقه حضور داشتند. این نوشتار به بررسی این خاندان پرداخته است.