شعر مهمترین عنصر هنری و رسانه فرهنگی در فضای فرهنگی ایرانی بوده و دیرزمانی شاعران در مرکزیترین جایگاه فرهنگ ایرانی قرار داشتهاند. شورمندی و دلبستگی نویسنده این کتاب برای نگرش شاعرانه و زبان آن نیز که چهبسا از طبع قومی ایرانیاش برمیخیزد، در طال بیستواندی سال گذشته شعر را یکی از مشغلههای اندیشه وی ساخته و حاصل آن مقالههای این مجموعه است که درباره شعر و هنر و ماهیتشان و ربطشان با اندیشه است. همه مقالههای کتاب گرچه به ادبیات میپردازند، اما بیشتر وجهی فلسفی دارند و به ادبیات و هنر از دیدگاه ربط آن با ذات انسان و تاریخ و جامعه و فرهنگ مینگرند.
مجموع مقالات پیرامون ادبیات و شعر نوشته برترین ادیبان و شعرا و نویسندگان معاصر که توسط زنده یاد ابراهیم زال زاده بنیانگذار و مدیر نشر ابتکار و بامداد گردآوری شده است: مجموعه مقالاتی از صفدر تقی زاده داریوش آشوری نجف دریابندری باقر پرهام احمد شاملو هوشنگ گلشیری م. آزاد احمد کسیلا فیروز شیروانلو مهدی اخوان ثالث سیمین بهبهانی ع. پاشایی و... فهرست: موسیقی زبان، عکس های یک شاعر، زیبایی چیست؟، نگاهی به ادبیات امروز آمریکای لاتین، جهان سوم در تکاپوی جهانی، یادی از بهرام صادقی، نگاهی به سه کتاب رضا براهنی و ...
تاریخ بشر آئینه یک سلسله مبارزه هایی است که بین طبقات مردم برقرار است و این مبارزه ها تا غلبه حق بر باطل ادامه خواهد داشت. مبارزه طبقاتی مظهر و نمایش واقعی حوادث تاریخی است که سر ترقی و تکامل هم در آن نهانست. نبرد دائمی خوبی و بدی، قدرت و حق، فقر و غنا، سرمایه و کار، تقدم و تجدد، ارتجاع و آزادی، فداکاری و خودپرستی، ظلم و عدالت و بالاخره مبارزه نور و ظلمت و یا یزدان و اهریمن است که حوادث و وقایع تاریخی را بوجود آورده است و بدون این نبرد زندگی هدف واقعی ندارد. تصدیق حالت حاضره و تسلیم در برابر سلطه و قدرت زندگی را همان اندازه فاقد روح و معنی خواهد ساخت که کسی وارد جنگ تن به تن بشود بدون اینکه کینه ای در دل داشته باشد و یا تن به زناشویی دهد درحالیکه فاقد عشق و محبت نسبت به همسر خود باشد. یکی از مظاهر حساس و جلوه های مشخص مبارزه های طبقاتی مبارزه ایست که در طول تاریخ بردگان با اربابان نموده اند و پرده های دلگداز و در عین حال لذت بخشی در صحنه اجتماع به وجود آورده اند. بردگی دوره مشخصی در تاریخ اجتماعی هریک از ملت ها گذرانده و خود یکی از دوره های فعالیت اقتصادی بشر است. تمام ملت ها "دوران اقتصاد بردگی" و یا دوره مبارزه بر علیه بردگی را در زمان واحدی نگذرانده اند و در تمام ملت ها هم بردگی حالت مشخص اقتصادی نبوده بلکه بطوری که در این مقاله ها دیده خواهد شد رژیم اقتصادی بردگی در بعضی از کشورها مانند یونان و روم با ظهور فئودالیسم از بین رفته و در پاره از ممالک دیگر مانند آمریکا و روسیه تا یک قرن پیش وجود داشته و در پاره کشورها مانند ایران از بردگان در فعالیت خاص اقتصادی یعنی تولید استفاده نمی کردند.
فرهنگ حاضر ترکیبی است از یک فرهنگ سیاست عملی و سیاست نظری و بدین سبب علاوه بر اصطلاحها و عنوانهای مکتبهای معروف سیاسی جهان، شرح سازمانهای بین المللی، مهمترین قراردادهای بین المللی، و نیز بعضی از حزبهای مهم جهان در آن گنجانیده شده است. ولی سعی بر این بوده است که اصطلاحهای سیاست نظری و فلسفه سیاست، دقیقتر و گسترده تر از هر منبع دیگر تاکنون به زبان فارسی نوشته شده، تشریح شود و بدین لحاظ اهمیت این کتاب در تشریح همان چهل پنجاه مکتب و اصطلاحی است که برای اولین بار از آنها در زبان فارسی تعریف نسبتا جامع و دایره المعارفی داده شده است.
کتاب گشتها اثری به قلم داریوش آشوری است. در این اثر نویسنده به بیان چند مقاله از ادبا و فلاسفه ی ایرانی و خارجی می پردازد. وی همچنین به بررسی برخی مسائل همچون محدودیتهای علم و در بخش بعدی، خدایان در گذشته و همچنین تاثیرات تفکر جدید بر کیفیت زندگی انسان می پردازد.