موضوع این دفتر سخنرانی آقای پرفسور رضا رئیس دانشگاه تهران در موزه نوبنیاد ایران باستان است تحت عنوان "علم و فرهنگ" که در سال 1347 در دانشگاه تهران برگزار شد.
مقالاتی که در این کتاب گرد آمده، به استثنای سه نوشتار، در دو یا سه سال گذشته در کانادا تهیه شده است. سه مقاله ترجمهپذیری، و دروگر و فردوسی و حافظ، بیست و چند سال پیش در مجلات ادبی تهران به چاپ رسیده بود. هسته مرکزی این کتاب، مانند همزاد پیشین آن مهجوری و مشتاقی پیرامون فرهنگ و شعر و ادب سنتی فارسی است.میتوان گفت که مجموعه مقالات این دو کتاب حاصل نگرش ذوقی یکی از اهل علم به فرهنگ ایران است. نگارنده کوشیده است که خرد را با ذوق به میزان مناسب و معتدلی در آمیزد. بخش آغازین کتاب، مقایسه گونهای میان چهار شاعر بزرگ ایران را در بر میگیرد. دو مقاله سفیر پر تدبیر و دروگر از شاهنامه فردوسی الهام پذیرفته، ولی پیام فرهنگی و اجتماعی و سیاسی روز در آن انباشته شده است.
کتاب حاضر متن کامل سخنرانی دانشمند بزرگوار استاد جلال الدین همایی درباره مبعث حضرت پیغمبر اکرم (ص) به ضمیمه قصیده منقبت حضرت امیرالمومنین علی ابن ابیطالب (ع) که در سال 1344 توسط کتابفروشی فروغی منتشر شده است.