کتابخانه مجازی ادبیات

جلد پنجم از نامواره دکتر محمود افشار مقاله ها و گفتارهایی است در زمینه های مربوط به تاریخ ایران، قلمرو زبان فارسی، تحقیقات ادبی، مباحث شعر فارسی، مسائل فنی زبان فارسی، عقاید سیاسی دوره قاجار، اسناد تاریخی، وضع فرهنگی و اجتماعی یزد و یادداشتها و اسنادی است که با زندگانی دکتر محمود افشار متناسب است. مقاله ها به ترتیب تاریخ دریافت آنها به چاپ رسیده است.

محمد درخشش در مقدمه کتاب خطابه آقای سیدحسن تقی زاده می گوید: در طی سلسله سخنرانی های سال 1337 باشگاه مهرگان به علت آنکه، نهضت مشروطیت ایران قسمت مهمی از تاریخ کشور ما را تشکیل میدهد اینجانب برای روشن شدن نکات تاریک این نهضت تاریخی از دانشمند محترم جناب آقای تقی زاده درخواست نمودم مشاهدات و اطلاعات خودشان را ضمن یک یاد دو سخنرانی در باشگاه مهرگان برای معلمین بیان نمایند و بسیار از ایشان متشکرم که دعوت بنده را قبول فرمودند و در باشگاه مهرگان به ایراد یک سلسله سخنرانیهای مفید و مهم اقدام نمودند.

این کتاب از آثار منثور سخنور فحل و گران‌مایه قرن اخیر سیداحمد ادیب پیشاوری (1260ـ 1349) است که به تقاضای ملازم فاضل و هنرمند او علی عبدالرسولی سمت تقریر و تحریر یافته و هم به همت وی شیرازه تألیف گرفته و در پایان دیوان آن بزرگ با عنوان «نقد حاضر در تصحیح دیوان ناصر» به طبع آمده است. ادیب در این تصنیف که متأسفانه مرگ فرصت اتمام آن را به او نداد، بعضی مواضع مبهم و مشکل دیوان ناصر خسرو را به معرض فحص و بحث آورده و در تصحیح و توضیح آن کوشیده است.

این نوشته مختصر تعلیقی بر یکی از بیت‌های ناصرخسرو است. چون که ننگری جهان چون شد خیرو صلاح از جهان جهان چون شد هیچ دگرگون نشد جهان جهان سیرت خلق جهان دگرگون شد جسم تو فرزند طبع و گردون است حالش گردان به زیر گردون شد چنان که آشکار است در مطلع این قصیده عبارت «چون شد»، ردیف و واژه‌های «جهان» و «جهان» کلمات قافیه و در ابیات دیگر، تنها واژه «شد» ردیف است. از این تفنن که ظاهراً ازباب «لزوم مالایلزم» است، شواهدی بسیار به دست است، ولیک در کتب موجود متداول علم قافیه پارسی ـ تا آنجا که من باز جسته‌ام ـ اشاراتی بدان یافته نیست، از این‌رو، بعضی آن را سهو پنداشته و بیت‌هایی را که بدین سهو فساد یافته.