کتابخانه مجازی ادبیات

استخراج آب‌های پنهانی (به عربی: النباط المیاء الخفیه) کتابی است که در حدود سال ۱۰۱۰ میلادی توسط ابوبکر کرجی نوشته شده است. کرجی این کتاب را برای ابی‌غانم معروف بن محمد نوشته و در آن حاصل یافته‌ها و تجربه‌های شخصی خود و آنچه که پیشینیان دربارهٔ حفر قنات گفته و نوشته‌اند را آورده است. این رساله با وجود اینکه به مسائل علمی پرداخته اما چندان مورد استفاده قرار نگرفته و در زمان خود به دست فراموشی سپرده شده است. در واقع آنان که می‌توانسته‌اند از آن بهره‌مند شوند (یعنی مقنیان) خیلی کم قادر به خواندن بوده‌اند، حتی بعضی کاملاً بی‌سواد بوده‌اند، به ویژه در مورد زبان علمی آن زمان، یعنی زبان عربی. حتی با فرض اینکه قادر به خواندن متن عربی بوده‌اند، تردیدی نیست که قادر به درک سطح علمی این رساله نبوده‌اند. کرجی در این کتاب به وضوح از کرویت و نیروی جاذبه زمین و قوانین تعادل و حرکت که چندین قرن بعد توسط دانشمندان اروپایی (گالیله و کپلر و نیوتن و ...) مطرح شد سخن می‌راند. «استخراج آب‌های پنهانی» نخستین بار در سال ۱۹۴۱ و در دانشگاه اسلامی حیدرآباد به زبان عربی چاپ شد. پیش از آن سه نسخه دستنوشت از آن وجود داشت. حسین خدیو جم در سال ۱۳۴۵ خورشیدی (۱۹۶۶ میلادی) این کتاب را ترجمه و بنیاد فرهنگ ایران آن را منتشر کرد.

واکنش شاخه‌هاي مختلف علوم انساني به بحران زيست محيطي، به شکل گيري مباحث ميان رشته‌اي تازه‌اي ازجمله زبان‌شناسي زيست محيطي با زيرشاخه‌هايش، اخلاق زيست محيطي و نقد بوم‌گرا در حوزه ادبيات منجر شد. نقد بوم‌گرا که در نيمه دوم قرن بيستم شکل گرفت، به بررسي رابطه ادبيات و محيط فيزيکي مي‌پردازد. ناقد بوم‌گرا در اين نقد، دغدغه‌هاي زيست محيطي را لحاظ مي‌کند. در اين مقاله ضمن بيان ضرورت نگرش بوم‌گرايانه در علوم انساني، به معرفي گرايش‌هاي بوم‌گرا در حوزه زبان‌شناسي، دين و اخلاق پرداخته‌ايم، سپس نقد بوم‌گرا و موضوعات و روش‌هاي آن را تبيين کرده و در پايان اصطلاح زمينه که حلقه اتصال اين نقد با رويکردهاي گذشته نقد ادبي است ـ و نيز تفاوت حوزه معنايي و اهميت اين اصطلاح را در نقد بوم گرا توضيح داده ايم. اين مقاله مي تواند راهگشا و زمينهساز نقد عملي بوم گرا باشد.