ادبیات ترکمن که منشأ اغوزی دارد، طی قرون متمادی نامکتوب بوده و شامل امثال و حکم، داستانها، افسانهها، ترانهها و لالاییهایی بود که از لحاظ مفاهیم با ترکهای ناحیه غرب، ترکهای ایران، قفقاز و ترکیه مشترکات فراوان دارد. ادبیات مکتوب ترکمن، اشعار غنایی، حماسی، تاریخی و قصاید دینی و آموزشی و داستانهای عامیانه را دربر میگیرد. اشعار ترکمنی اغلب رباعیاتی بر وزن «وثدی» بود که بین ترکمنها با عنوان «قوشغی» و به طور کلی به عنوان قصیده شناخته میشد. در این کتاب بعد از مقدمهای در باب ادبیات ترکمن، به شاعران ترکمنی و اشعار آنها از جمله مختومقلی فراغی، ملا نفس، آناسلطان و .... پرداخته شده است.
ابتدای کتاب شرح مختصری است درباره تاریخچه عرفان و تصوف که در پی آن شرح حال "مختومقلی فراغی "(شاعر ترکمن) بازگو میشود ;سپس این موضوعات در آن جمع میآید" .مرید و مراد از دیدگاه مختومقلی"، "تواضع و قناعت از دیدگاه مختومقلی"، "اشعار عرفانی مختومقلی"، "اصطلاحات عرفانی مختومقلی "و "ذکر بعضی از عرفای معروف در دیوان مختومقلی ."
ترکستان،این سرزمین که امروزه از آن با عنوان آسیای میانه یا آسیای مرکزی یاد میشود، ناحیهای پهناور بود که از شمال به سیبری، از جنوب به افغانستان و هند و تبت و ایران ، از شرق به مغولستان، و از غرب به دریای خزر محدود بوده است.پس از این که روسها به سال ۱۸۶۰م. شهر ترکستان در شمال تاشکند را به تصرف درآوردند، نام آن را به اشتباه بر همه مناطق تحت تصرف نهادند و از آن هنگام، زمینهای ماوراء النهر بدین نام معروف شد. اما نام ترکستان در نوشتههای مربوط به قرنها پیش از این تاریخ وجود داشته و بخشی گسترده از آسیای میانه به این نام خوانده میشده است. سرزمین ترکستان در طول تاریخ دستخوش فراز و نشیبهای فراوان شده و حکومتهای متعدد بر آن حکم راندهاند. مسلمانان پس از فتح سرزمینهای فارس و خراسان به سال ۹۴ق. به سوی ماوراء النهر روی آوردند و سرزمینهای این مناطق را نیز فتح کردند تا این که به سال ۹۵ق. به فرماندهی قتیبة بن مسلم باهلی به کاشغر، پایتخت ترکستان شرقی، رسیدند....