کتابخانه مجازی ادبیات

پان‌تورانیسم به‌عنوان یک فراخوان سیاسی جهت اتّحاد ترکان جهان، حرکتی نسبتاً جدید و متأخر است؛ زمینه‌های فکری‌اش در اوایل قرن بیستم فراهم شد و در خلال مراحل پایانی جنگ اوّل جهانی در یک برنامه عملی جهت توسعه‌طلبی ترکان عثمانی به سمت ایران، قفقاز و آسیای میانه تبدیل شد؛ فراخوانی که به‌رغم افت‌وخیزهایی چند، هیچ‌گاه از افق سیاسی ترکیه خارج نشد و امروزه نیز شاهد دور جدیدی از آن هستیم. کتاب افسانه پان‌تورانیسم به قلم زاره واند ـ نام مستعار زوان و وارتوهی نعلبندیان ـ یکی از نخستین و جامع‌ترین پژوهش‌هایی است که در اندک زمانی بعد از دور اوّلِ فراز و فرود این حرکت در اواسط دهه 1920 میلادی منتشر شد.

کتاب حاضر نخست مقاله ای مفصل در زمینه علایق فرهنگی و اقتصادی میان ایران و آسیای مرکزی بود که مسبوق به حضور مولف در دانشگاههای جمهوری های آسیای مرکزی و سابقه پژوهش علمی و روشمند در این موضوعات به نگارش در آمد. پس از آن در سال 1375 به مدد مطالعات و پژوهش مفصل و در آخر با اصلاحات و اضافات دیگری فرجام خویش را به شکل نوشته حاضر یافت...

برای مقدمه این نوشتار، به بررسی پیشینه نمایشنامه‌نویسی و نمایش منظوم در ایران نیازی نیست، زیرا در این باره می‌توان یکراست به منابع اصلی رجوع کرد. اما ناچاریم یادآور شویم که آغاز درام‌نویسی در ایران به اواخر دوره قاجار و سپس مشروطیت باز می‌گردد و به هر صورت باید آشنایی ایرانیان با نمایشنامه‌های اروپایی و اجرای آنها در ایران را ابتدای نمایشنامه‌نویسی و درام در این سرزمین دانست. در کنار نمایش‌ها و درام‌هایی که پدید آمد، می‌توان ظهور خصلت‌های دراماتیک را در پاره‌ای آثار شاعران بازجست. اگر چه تک و توک در آثار گذشتگان نیز چنان خصلت‌هایی یافت می‌شود، اما بسیار اندک است و درست‌تر آن است که ظهور و رشد این خصلت‌ها را در شعر شاعران مشروطه به این سو، متأثر از هنر درام بدانیم.