این کتاب شمهای است از سرگذشتهای مختلف شهر تهران. کتاب به دو فصل عمده تقسیم میشود : فصل اول مربوط میشود به سرگذشتهایی در مورد شهریت تهران و فصل دوم کتاب اختصاص به اعتقادات گذشتهی مردم تهران یافته است. درباره اینکه چگونه آن آبادی کوچک آن روز و این شهر بزرگ امروز تهران نام گرفت نظرات مختلفی وجود دارد. برخی معتقدند که طهران در اصل کهران -به معنای گرمستان و گرمگاه- بوده است. عدهای دیگر گویند که طهران در اول طاهران بوده و وجه تسمیه آن بدان علت میباشد که تیرهای از سلسله طاهریان در این مکان سکونت داشتهاند. گروهی دیگر درباره وجه تسمیه طهران گفتهاند که ساکنان آن از ترس دشمنان، خانههای خود را در زیرزمین میساختند و از این رو آن را تهران میگفتند که از دو جزء ته به معنای زیر و کف و ران به معنای راننده (از فعل راندن) تشکیل شده است یعنی کسی که به زیر حرکت میکند و میراند، و عدهای دیگر گویند که چون این شهر در منتهیالیه شهر ری واقع شده در آغاز «تهری» بوده.
ر این کتاب که از سوی "اداره کل میراث فرهنگی استان تهران "انتشار یافته تلاش شده جغرافیای تاریخی و محوطههای باستانی و بناهای تاریخی فرهنگی شهرستان "شمیران "(یکی از فرمانداریهای نه گانه تهران)، شامل "لواسان " و "رودبار قصران "به تفصیل و همراه با عکس معرفی گردد .ابتدای کتاب شامل اطلاعاتی است درباره موقعیت و اهمیت جغرافیایی شمیران، تقسیمات کشوری و فرمانداری شمیران، جغرافیای تاریخی و وجه تسمیه رودبار قصران داخل، کوهها و رودها و راههای رودبار قصران، اقوام ساکن در طبرستان قبل از مهاجرت آریاییها، تاریخ رودبار قصران از دوره آشوریها و مادها و هخامنشیان تا دوره قاجار (به ویژه دوره علویان آل بویه، غزنویان، اسماعیلیان، مرعشیان، چلاویان، جلالیان، تیموریان و آل کیا) .سپس آثار باستانی و تاریخی فرهنگی "دشت لار"، "لواسان بزرگ "و "رودبار قصران"، به ترتیب و تفکیک شهرها و روستاهای آنها معرفی شدهاند که عموما شامل محوطههای باستانی، قلعهها، امامزادهها، کاروانسراها، قبرستانها، رباطها، تپههای باستانی، مساجد و حسینیهها، حمامها، کاخها، مناظر طبیعی، باغها و سایر بناهای باستانی تاریخی است . در پایان کتاب فهرست منابع و فهرست محوطهها و بناهای تاریخی فرهنگی شمیران (لواسان و رودبار قصران)، همچنین نقشه موقعیت جغرافیایی آثار یاد شده (نقشه باستان شناسی) آمده است
جلد پنجم از نامواره دکتر محمود افشار مقاله ها و گفتارهایی است در زمینه های مربوط به تاریخ ایران، قلمرو زبان فارسی، تحقیقات ادبی، مباحث شعر فارسی، مسائل فنی زبان فارسی، عقاید سیاسی دوره قاجار، اسناد تاریخی، وضع فرهنگی و اجتماعی یزد و یادداشتها و اسنادی است که با زندگانی دکتر محمود افشار متناسب است. مقاله ها به ترتیب تاریخ دریافت آنها به چاپ رسیده است.
نوعی خبوشانی یا قوچانی شاعری مثنویگوی و غزلسرا که بعد از انتقال کانون شعر و سیاست و حکومت ایران از هرات و خراسان به آذربایجان و اصفهان و توجه شعرا و هنرمندان و صاحبان ذوق از خراسان و ماوراءالنهر به سوی عراق و آذربایجان و هندوستان برای استفاده از دستگاه پهناور حکومت گورکانیان هند که در سده دهم از خراسان به هند انتقال یافته بودند، به شاعری شهرت یافت و شعر او در قلمرو ذوق شعرای ایران مورد پسند و قبول قرار گرفت. در ابتدای کتاب مقدمهای زندهیاد محیط طباطبایی درباره شعر نوعی خبوشانی آمده و بعد از مقدمه مصحح در شرح حال شاعر و نسخ مورد استفاده، دیوان شاعر آورده شده که شامل غزلیات، رباعیات، مثنویات، قصائد، ترجیعبند و ترکیببند میشود.